Diamanti rozë i shitet për më shumë se 14 milionë dollarë amerikanë – asgjë më e mirë kur shikon misteret pas kimisë së tyre

Diamantët mund të jenë përgjithmonë, por kjo nuk i ndalon ata të blihen dhe shiten. Një gur që mendohet se ka qenë dikur në pronësi të Marie Antoinette, mbretëresha e fundit e Francës, është thjesht shitur për 14 milionë dollarë amerikanë (£10 milionë) në një ankand në Nju Jork – rreth tre herë më shumë se çmimi i kërkuar. Vendosur në një unazë platinum dhe duke peshuar gjithsej 15.5 gramë, pista për unikshmërinë e diamantit është në emrin e tij: rozën Marie-Thérèse.

Ky diamant rozë prej 10.38 karatësh ka ndryshuar duar për breza, dhe më parë është shitur në një ankand në Gjenevë për një shumë të panjohur. Diamantët rozë janë shumë të rrallë dhe ka shumë gjëra që shkencëtarët ende nuk i dinë për ta.

Diamantët zakonisht formohen nën nxehtësi të madhe dhe presion të lartë thellë në mantelin e Tokës, rreth 150–200 kilometra nën sipërfaqe. Shumica e diamantëve natyralë kristalizohen gjatë mijëra miliona vjetësh, kryesisht nga atomet e karbonit të rregulluar në një strukturë të ngushtë, të ngjashme me kubik.

Merr lajmet e tua nga ekspertët e vërtetë, drejtpërdrejt në kutinë tënde postare. Regjistrohu në buletinin tonë të përditshëm për të marrë të gjitha mbulimet më të fundit të The Conversation UK për lajmet dhe kërkimet, nga politika dhe biznesi deri te arti dhe shkenca.

Diamantët e ngjyrosur janë anomalitë gjeologjike. Variacionet përfshijnë rozë, blu, portokalli, të verdhë, të kuqe, jeshile, kafe dhe të zezë, shumica e të cilëve mund të shpjegohen nga papastërtitë në rrjetën e kristaleve të tyre. Diamantët e verdhë përmbajnë azot, për shembull, ndërsa ata blu përmbajnë boren.

Diamantët rozë nuk shkaktohen nga këto papastërti. Shkencëtarët besojnë se ngjyra rozë vjen nga një deformim në strukturën e rrjetës atomike të diamantit. Presioni i madh nën tokë krijon forca (të njohura si forca shkopi) që përkulin dhe shtypin shtresat atomike, gjë që ndryshon mënyrën se si gurri reflekton dritën.

Kjo “deformim plastike” është ajo që shkakton ngjyrën rozë, duke ulur dritën jeshile në spektrin e dukshëm në mënyrë që të ndryshojë ngjyrën e përgjithshme që shohim drejt rozës.

Vetëm një përqindje e vogël e diamantëve përjetojnë kushte kaq ekstreme dhe të sakta të presionit dhe temperaturës gjatë formimit të tyre. Këta faktorë i bëjnë shumë të vështirë për t’u krijuar dhe edhe më të vështirë për t’u parashikuar ku do të formohen. Si rezultat, diamantët rozë janë më të rrallët nga të gjithë diamantët e ngjyrosur përveç atyre të kuq, të cilët formohen nga një version edhe më intensiv i të njëjtit proces.

Aussie rules

Për dekada, miniera Argyle në perëndim të Australisë ishte burimi kryesor botëror i diamantëve rozë (dhe gjithashtu të kuq), duke prodhuar mbi 90% të furnizimit global. Miniera ndodhet në një zonë gjeologjike unike pranë një tub volkanik lamproit, në kundërshtim me tubat më të zakonshme kimberlit që gjenden në shumicën e minierave të tjera të diamantit. Pa u futur shumë në detaje teknike, tubat lamproit kanë tendencë të jenë më pak shpërthyes dhe përmbajnë minerale më të pazakonta si leucit dhe kalium të pasur.

Miniera Argyle ndodhet në rajonin Kimberley, i cili përjetoi aktivitet të fuqishëm tektonik gjatë periudhës Paleoproterozoike, mbi 1.6 miliard vjet më parë. Kjo do të thoshte se tubi lamproit u formua nën presione dhe temperatura ekstreme.

Kjo besohet se ka shkaktuar defektet në strukturën e kristaleve të diamantit që u shtynë drejt sipërfaqes së Tokës, të cilat janë përgjegjëse për ngjyrat rozë dhe të kuqe të tyre. Thellësitë e thella të mantelit në minierë gjithashtu ishin thelbësore, pasi kjo përkthehet në presione dhe temperatura më të larta brenda.

Megjithatë, më pak se 0.1% e diamantëve të nxjerrë nga Argyle u klasifikuan si rozë (dhe vetëm 0.00000002% ishin të kuq, nëse llogaritni përqindjen e karateve të kuqe që gjenden). Pastaj, miniera u mbyll në vitin 2020 pas 37 vjetësh prodhimi sepse rezervat u shteruan, duke e bërë diamantët rozë edhe më të rrallë dhe më të vlefshëm.

Burime të tjera të njohura përfshijnë Brazilin, Indinë, Rusinë dhe Afrikën e Jugut, por këto miniera japin diamantë rozë shumë më rrallë. Rariteti i diamantëve rozë të cilësisë së lartë i ka bërë ata shumë të kërkuar nga koleksionistët dhe investitorët, siç dëshmohet nga çmimi i lartë i shitjes së diamantit rozë Marie-Thérèse. Ky diamant ishte në fakt rozë-vjollcë, me nuancën vjollcë të shkaktuar nga hidrogjeni i absorbuar në strukturën atomike gjatë formimit të gurit, duke e bërë atë edhe më të rrallë.

Teknika të avancuara duke përfshirë dritën infrared dhe rrezet X që shkëlqejnë në gurët – respektivisht të njohura si spektroskopia infrared dhe difraksioni i rrezeve X me rezolucion të lartë – kanë siguruar shkencëtarëve njohuri mbi ndryshimet strukturore që shkaktojnë diamantet rozë dhe të kuqe.

Megjithatë, shumë pyetje mbeten pa përgjigje, dhe studimi i diamantit rozë vazhdon të jetë një fushë aktive e kërkimeve shkencore në fiziken e mineraleve dhe krystallografi. Kjo ka përfshirë krijimin e diamantëve rozë (dhe ngjyrave të tjera si blu) në laborator duke riprodhuar proceset natyrore që i formojnë, por në një mënyrë më të kontrolluar dhe të shpejtë.

Këta diamantë rozë të prodhuar në laborator duken pothuajse identik me versionet e tyre natyrore për syrin njerëzor, por mund të dallohen ende përmes teknikave optike. Një metodë është thithja infrared, e cila zbulon se si diamantet thithin dritën dhe vibratojnë në frekuenca të caktuara.

Një tjetër shenjë është praninë e peak-eve të mprehta në spektrin e dritës së dukshme që tregojnë për papastërti të caktuara, si hidrogjeni ose azoti, të cilat shpesh gjenden në gurët natyrorë. Në të njëjtën stil si një hetim CSI, këto teknika ofrojnë fjalën e fundit nëse një diamant rozë është nga një minierë si Argyle, një roz i prodhuar në laborator, ose një diamant i pastër natyror që është trajtuar roz artificialisht.

Edhe pas viteve të përmirësimit të procesit për të bërë diamantë roz sintetikisht, dëmtimet mekanike përgjegjëse për ngjyrën e tyre ekzotike nuk mund të riprodhohen saktësisht nën kushtet e laboratorit. Shkencëtarët nuk kuptojnë të gjitha proceset atomike që ndikojnë në ngjyrimin e tyre duke u bërë të përhershëm për t’i riprodhuar ato në mënyrë të përsosur.

E njëjta gjë është në fakt edhe për diamantët e tjerë sintetikë, edhe pse ata bëhen gjithnjë e më të vështirë për t’u zbuluar ndërsa teknologjia përparon. Në shkurt, diamantët rozë (dhe të kuq) mbeten ndër gurët e çmuar më të jashtëzakonshëm në botë. Deri sa të ndryshojë kjo, ne mund të presim që ata të kalojnë në duar për shuma absurde parash.