Emmanuel Macron në Azinë Juglindore: Ambicie të rifreskuara në një rajon të tensionuar

Turneu i Emmanuel Macron në Azinë Juglindore, gjatë të cilit ai mbajti në veçanti fjalimin hapës të edicionit vjetor të Dialogut të Shangri-La-s, ishte një mundësi për Parisin për të avancuar pozicionet e saj në një rajon që rëndësia strategjike e tij vazhdon të rritet, dhe ku Franca kërkon të përfaqësojë një rrugë të tretë që mund të tërheqë vendet që dëshirojnë të shpëtojnë, të paktën pjesërisht, ndikimet e Kinës dhe Shteteve të Bashkuara.

Nga data 26 deri më 31 maj 2025, Emmanuel Macron kryen një udhëtim gjashtë-ditor në Azinë Juglindore që përfshin tre vizita shtetërore të njëpasnjëshme në Vietnam (26-27 maj), në Indonezi (28-29 maj) dhe në Singapor (29-30 maj).

Pika kryesore e këtij udhëtimi: pjesëmarrja e presidentit francez në 22-in Dialog të Shangri-La-s, kryeforum regional i dedikuar çështjeve të sigurisë, ku ai u ftua të mbajë fjalimin hapës – një rast i parë për një kreu shteti evropian.

Ky ftesë e prestigjioze pasqyron ndikimin në rritje të Parisit në të gjithë rajonin indo-paqësor. Në kohën kur marrëdhëniet Pekin-Washington po përkeqësohen dhe kur të dy superfuqitë nuk hezitojnë të përdorin veprime të detyruara unilaterale – qoftë tarifat doganore të vendosura nga Uashingtoni ose irredentizmi i Pekinit në Detin e Kinës – Parisi kërkon të afirmohet si një aktor i besueshëm, legjitim dhe gjithëpërfshirës në zonë.

Një pivot juglindor aziatik?

Që nga formulimi i strategjisë indo-pacifike në vitin 2018, Franca është mbështetur kryesisht në dy shtylla për të forcuar ambiciet e saj në rajon. Nga njëra anë, ushtrimi i sovranitetit të saj në komunitetet jashtëdetare të oqeanit Indian (Reunion, Mayotte, Tokat e Australisë dhe Antarktikës franceze) dhe të oqeanit Paqësor (Kaledonia e Re, Wallis dhe Futuna, Polinezia franceze); nga ana tjetër, partneritetet bilaterale strukturore me disa fuqitë rajonale, kryesisht Indinë, Shtetet e Bashkuara dhe Japoni.

Megjithatë, ripërtritjet gjeopolitike në veprim në rajon duket se kanë shtyrë Parisin të rrisë vëmendjen ndaj Azisë Juglindore. Turneu i Emmanuel Macron ishte një mundësi për të vënë në pah partneritetet bilaterale të dendura, të ndryshme dhe plotësuese që Franca ka ndërtuar me Vietnamin, Indonezinë dhe Singaporin: histori e përbashkët dhe partneritet ekonomik me Hanoinë; thellësi strategjike dhe ambicie ndërkombëtare me Jakartën; lidhje digjitale dhe shkëlqim teknologjik me qytetin-shtet të Singaporit.

Në total, Élysée njoftoi jo më pak se 26 miliardë euro marrëveshje, të realizuara përmes mobilizimit të përbashkët të shumë drejtuesve të bizneseve, aktorëve kulturorë dhe shkencëtarë. Duke u mbështetur në këto marrëdhënie të forta dypalëshe, Parisi tani synon që Azinë Juglindore ta bëjë jo më një sekond rreth, por një bosht kryesor të strategjisë së tij indo-paqësore. Dialogu i Shangri-La ishte mundësia ideale për të shpalosur këtë ambicie të re.

Një « rrugë e tretë » e ngushtë

Në një fjalim të mbajtur plotësisht në anglisht, presidenti përsëriti bazat e strategjisë franceze në Indo-Paqësor, duke filluar nga nevoja për të mbrojtur një rend ndërkombëtar të bazuar në të drejtën dhe për të refuzuar logjikën e blloqeve.

Duke e prezantuar Francën si një « fuqi paqeje dhe ekuilibri », ai tha se dëshiron të përfaqësojë një « rrugë të tretë » rajonale, unike dhe gjithëpërfshirëse. Kuptimi: të jesh i lirë nga presioni kinez pa u bashkuar sistematikisht me Shtetet e Bashkuara, duke kërkuar gjithashtu krijimin e « koalicioneve të pavarur » të bazuara në respektimin e sovranitetit të secilës palë të përfshirë.

« Autonomia strategjike » e promovuar nga Emmanuel Macron – i cili citoi de Gaulle dhe fjalimin e Phnom Penh të mbajtur në vitin 1966 – gjithashtu pasqyron pozicionimin e neutralitetit, të mos-bashkimit ose edhe të multibashkimit të kërkuar nga disa shtete të Shoqatës së Kombeve të Azisë së Juglindjes (Asean). Në këtë kuadër, Franca nuk synon të imponojë një vizion, por të ndërtojë një hapësirë stabiliteti të përbashkët, të përshtatshme me parimet e qeverisjes rajonale.

Në një rajon të ndarë midis varësisë ekonomike ndaj Kinës dhe partneriteteve strategjike të forta me Shtetet e Bashkuara – ku ndërvarësia, neutraliteti dhe realiteti janë vlera kryesore –, nuk ka dyshim se fjala e Macron është vlerësuar. Megjithatë, është e nevojshme të mos e teprojmë rolin e Francës, fuqisë së mirëseardhur por të dytë në një zonë të prekur nga tensione të përsëritura gjeopolitike.

Fragmentimet indo-paqësike

Lëvizja e Emmanuel Macron ndodhi në një periudhë pasigurie të madhe, ndërsa marrëdhëniet kinezo-shba – një element strukturore dhe polarizues i gjeopolitikës rajonale – janë në nivelin më të ulët.

Kjo degradim rrit pasigurinë për vendet e Azisë Juglindore. Politika tregtare e Uashingtonit shkakton irritimin e tyre. Taksat e reja doganore të vendosura nga administrata Trump, të cilat kanë goditur rëndë vendet e ASEAN – 49 % për Kamboxhian, 46 % për Vietnamin, 32 % për Indonezinë –, edhe pse të pezulluara përkohësisht, shihet si masa unilaterale dhe e egër. Edhe Singapori, megjithëse relativisht i mbrojtur (10 %), shprehu zhgënjimin e tij të thellë: « Nuk bëhet kjo me një mik », tha kryeministri Lawrence Wong. Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Peter Hegseth, i pranishëm gjithashtu në Singapor, u përpoq të qetësonte partnerët rajonalë, pa i bindur plotësisht pasi që qëndrimi i Uashingtonit duket gjithnjë e më i paparashikueshëm.

Nga ana tjetër, Kina dërgoi në Singapor një delegacion të rangut të dytë, pa ministër – një herë e parë që nga viti 2019 –, shenjë e irritimit të Pekinit ndaj një forumi që e konsideron shumë kritik ndaj tij. Si zakonisht, është qëndrimi i fuqishëm dhe irredentizmi kinez në Detin e Kinës së Jugut që po i drejtohet gishtit, çështja duke shkaktuar debate të zjarrta midis sekretarit të shtetit filipinas dhe anëtarëve të delegacionit kinez gjatë seancës së fundit të forumit.

Gjithashtu, tensionet e përsëritura polarizojnë të gjithë rajonin. Në Birmë, lufta civile që nga viti 2021, e përkeqësuar nga një trembje tokës, thekson një situatë humanitare tashmë kritike. Deri tani, ASEAN nuk ka gjetur një zgjidhje, dhe mbetet e ngujuar në një konsensus në pesë pika që interesat e saj po zhduken, dhe zbatimi i saj mbetet në një pikë të vdekur. Brenda vetë organizatës, tensionet kufitare midis Tajlandës dhe Kamboxhias kohët e fundit kanë degraduar, duke shkaktuar vdekjen e një ushtari.

Në subkontinentin indian, Kashmiri përsëri është shndërruar në një përshkallëzim ushtarak në prill 2025 midis Indisë dhe Pakistanit – të dy përfaqësuar në Dialogun e Shangri-La. Edhe pse një armëpushim u nënshkrua më 10 maj, tensionet vazhdojnë dhe ishin të dukshme gjatë forumit. Franca u përfshi, pa e ditur, në këtë konflikt, hipoteza e përhapur në rrjetet sociale se një Rafale indian është rrëzuar në fillim të majit nga një raketë kineze duke ushqyer fushatat e dezinformimit dhe duke akuzuar indirekt materialin francez.

Ndërtimi mbi bilateralen për të forcuar rajonalën

Jo e lehtë, pra, për Francën të navigojë në këtë rajon shpërthyes të Indo-Paqësorit. Megjithatë, kjo fazë diplomatike ka lejuar të ripërforcohet ambicia franceze për të qenë një aktor i respektuar, duke mbrojtur një qasje të balancuar. Parimet e përçuar nga Emmanuel Macron – sovraniteti, bashkëpunimi dhe autonomia strategjike – kanë gjetur një jehonë të caktuar siç dëshmojnë shumë referenca në fjalimin e tij gjatë gjithë fundjavës së Dialogut të Shangri-La. Por për t'i dhënë peshë kësaj « tretë rruge », do të duhet t’i ktheni këto parime në veprime konkrete dhe të qëndrueshme.

Në këtë kuadër, Parisi mund të zgjerojë së shpejti fushën e partneriteteve të tij strategjike edhe në vende të tjera të rajonit me të cilat tashmë ka marrëdhënie të mira. Malajzia, për shembull – e cila është e pritur në Paris në korrik nga kryeministri, Anwar Ibrahim, dhe ka mbajtur një fjalim shumë pro-francez gjatë Dialogut të Shangri-La –, ose edhe Filipinet, ku aeroplanmbajtësi Charles-de-Gaulle ka ndaluar për herë të parë në fillim të vitit.

Së fundi, një angazhim më i madh i Bashkimit Evropian, kryesisht përmes një afrimi me ASEAN-in, do të mundësonte vlerësimin e potencialit të bashkëpunimit multimodal midis 700 milionë banorëve të Azisë Juglindore dhe 450 milionë evropianëve. Dy organizatat tashmë bashkëpunojnë aktivisht dhe kanë nënshkruar një partneritet strategjik në vitin 2020, por për herë të parë, presidenti përmendi idenë e një afrimi midis BE-së dhe CPTPP-së, një marrëveshje të lirë tregtare që përfshin 12 vende të rajonit, duke hapur rrugën për një reflektim mbi një integrim ekonomik më të gjerë midis Evropës dhe Indo-Paqifikut.

Ky është gjithashtu një qëllim i presidentit Macron në rajon: që Franca të bëhet përfaqësuesja kryesore e interesave evropiane në Indo-Paqifik.