A është emigracioni një fenomen invaziv apo pasurues për shoqërinë?

Zëdhënësja e Emergjencës Demografike dhe Politikave Sociale të Vox, Rocío de Meer, mbrojti disa ditë më parë dëbimin e tetë milionë emigrantëve dhe fëmijëve të tyre, duke u bazuar në “të drejtën e spanjollëve për të mbijetuar si popull”.

Deklarata të tjera kontroverse janë ato që bëri disa muaj më parë Carles Puigdemont në lidhje me marrëveshjen midis PSOE dhe partisë së tij mbi delegimin e kompetencave në fushën e emigracionit tek Generalitat e Katalonjës. Lideri i Junts per Catalunya tha në një fjalim: “Nuk mund të garantojmë të ardhmen e identitetit tonë kombëtar bazuar në gjuhë, kulturë dhe vlera të veçanta të catalanitet.”

Ky marrëveshje u shpreh në një propozim ligji që shkaktoi një debat të madh në arenën politike dhe reagime të ashpra në median e shkruar, duke e akuzuar në disa raste për antikushtetueshmëri, racizëm dhe xenofobi.

Ligji përcakton një kontratë të re shoqërore që, përveç mbrojtjes së të huajve nga shkeljet e mundshme të të drejtave të tyre, forcon kohezionin e shoqërisë pritëse, gjuhën dhe kulturën e saj.

Nuk është për t’u habitur, siç vërejti Zymungt Bauman në veprën e tij Stranger Calling at the Door, që fluksi i të huajve në kontekstin aktual përbën një tundim që shumë pak politikanë mund ta rezistojnë. Kemi edhe shembullin e deklaratës Make America Great Again, që e bën Donald Trumpin njeriun kryesor mbrojtës të atdheut që dënon të huajt dhe i identifikon si një kërcënim invaziv.

A ekzistojnë kufijtë etnik?

Është e lehtë të vëresh në të gjitha këto parime nativiste ku identiteti kombëtar është baza kryesore e nocionit të qytetarisë të bazuar në faktin e lindjes në një vend të caktuar.

Në këtë kuadër, shtetet komb janë si një kështjellë e rrethuar nga të huajt që vendosin, siç tregojnë disa autorë, një kufi etnik midis nesh dhe tyre, midis asaj që është e paligjshme dhe asaj që është e ligjshme, midis atyre që nuk kanë të drejta dhe atyre që i kanë.

Prandaj, lind pyetja, qoftë në kuadër të nivelit kombëtar, rajonal, lokal, ose edhe në kuadër të Bashkimit Evropian: a janë në rrezik vlerat tona, kultura jonë, identiteti ynë? Dhe nëse po, a është emigracioni fajtor për këtë?

Përgjigjja për këtë nuk gjendet në multikulturalizëm ose në diversitet kulturor, por në vetë fenomenin e globalizimit. Ky proces që imponon një model ekonomik neoliberal sjell një homogenizim kulturor dhe rrezikon sistemet gjuhësore të minoriteteve kulturore. Në fakt, sipas UNESCO-s, nga rreth 7000 gjuhë që përdoren, 1500 janë në rrezik të zhduken.

Lidhja e kulturës përmes rrjetit krijon desterritorializim ose, me fjalë të tjera, shkëputje të kulturës nga vendi. Pra, për shumë, veçanërisht të rinj, komuniteti nuk është më hapësira ku jetojmë, por interneti (komunitet virtual), një hapësirë e re për të konfirmuar identitetin personal dhe ndjenjën e përkatësisë.

Fraza “pa integrim nuk ka komb” paraqet një debat të vjetër. Një integrim që prek vetëm të huajt (janë ata, të huajt, që duhet të përshtaten me ne) dhe, prandaj, ndjek një logjikë asimilacioniste. Kjo e vështirëson shpjegimin e thjeshtë të integrimit kur bëjmë dallimin mes qytetarëve kombëtarë/evropianë dhe banorëve/të huajve.

Qytetaria ofron të drejta dhe detyra individëve dhe është e lidhur me një komb. Në këtë rast, vetëm të huajt mund të arrijnë statusin e qytetarit (të drejta të plota) nëse fitojnë shtetësinë spanjolle dhe, me këtë, kanë formalizuar në teori procesin e tyre të integrimit në shoqërinë spanjolle, vaske, katalanase…

Integrimi kundrejt rrënjëve kulturore

Dhe këtu lind pyetja nëse një individ pa të drejta të plota, por që përmbush detyrat ose obligimet e tij, si shumica e të huajve, mund të jetë i integruar shoqërisht. Dhe nëse po, që është, a është e nevojshme që ai të braktisë rrënjët e tij kulturore ose mund të ruajë identitetin e tij kulturor sa kohë që nuk shkon kundër vlerave demokratike që mbështesin shoqërinë tonë? Dhe, për ta përfunduar, a mund të jetë ose të ndjehet i papërfshirë në shoqërinë tonë një qytetar i lindur në Spanjë ose, për shkak të lindjes këtu, ai duhet të jetë i tillë?

Në shoqëritë shumëkulturore, ku shfaqen identitete të shumta, të përziera, transnacionale (nga vende të ndryshme), të shkaktuara nga lëvizjet migratore dhe globalizimi, duhet të diskutojmë konceptin e qytetarisë drejt një modeli përfshirës (jo të lidhur me shtetësinë, por me gjendjen e të qenit dhe të qenit). Ky model, siç propozon Adela Cortina në veprën e saj Etika Kosmopolite, çon në ndërtimin e një shoqërie kosmopolite ku të gjithë njerëzit janë dhe ndihen qytetarë. Këtu qëndron edhe një nga sfidat kryesore të kohës sonë.