Esa në 50 vjet: si agjencia hapësinore ndihmoi Evropën të mbante vendin në krye të shkencës

Të gjithë kanë dëgjuar për Nasa-n, një emër sinonim me çdo aspekt të eksplorimit të hapësirës. Megjithatë, biseda për ESA, Agjencia Evropiane e Hapësirës, është më e mundshme të sjellë një shikim bosh.

ESA nuk është një markë shumë e njohur, por ajo ka qenë qendrore në zhvillimin e eksplorimit të hapësirës dhe të shkencës hapësinore në Evropë, duke ofruar shkencë të klasit botëror në kufijtë e njohurive dhe duke lejuar kontinentin të konkurrojë në tregun ndërkombëtar.

Evropa krahasohet në mënyrë të favorshme me SHBA-në për nivelin e shkencës hapësinore që ofron, dhe ESA herë pas here “ka shkuar guximshëm” aty ku edhe Nasa nuk ka shkuar. Tani që ESA ka mbushur 50 vjet, është një kohë e mirë për të parë historinë e organizatës, për të festuar arritjet e saj dhe për të parë drejt së ardhmes së hapësirës evropiane në duart e saj.

Merr lajmet e tua nga ekspertë të vërtetë, drejtpërdrejt në kutinë tënde postare. Abono në buletinin tonë të përditshëm për të marrë të gjitha mbulimet më të fundit të The Conversation UK për lajmet dhe kërkimet, nga politika dhe biznesi deri te arti dhe shkenca.

Si një agjenci, ESA është plotësisht unike. Ndërsa të gjitha agjencitë e tjera hapësinore janë natyrë federale, të financuara drejtpërdrejt nga qeveria që i përkasin, ESA është më shumë si një klub. Vendet evropiane formojnë anëtarësinë e klubit dhe secili paguan një kontribut, bazuar në produktin e brendshëm bruto (PBB), për të mbuluar kostot e aktiviteteve.

ESA ka origjinat e saj në dy agjenci të veçanta, një për të zhvilluar një sistem lansimi, Organizata Evropiane për Zhvillimin e Lansimeve (Eldo) dhe një e dytë për të zhvilluar anije kozmike, Organizata Evropiane e Kërkimit Hapësinor (Esro). Këto u krijuan në vitin 1964, kur u nënshkruan konventat që i qeverisnin.

Esro ishte shumë i suksesshëm, duke u vendosur si një udhëheqës në eksplorimin e hapësirës, por Eldo kishte shumë sfida politike, kosto dhe teknologjike.

Si rezultat, Eldo u zvogëlua dhe u bashkua me Esro për të formuar ESA në vitin 1975, me dhjetë anëtarë themelues: Belgjikë, Gjermani, Danimarkë, Francë, Mbretëria e Bashkuar, Italia, Holanda, Suedi, Zvicër dhe Spanjë. Irlandë u bashkua më vonë atë vit. Anëtarësia vazhdoi të zgjerohej së bashku me zgjerimin e Bashkimit Evropian, megjithatë jo të gjithë anëtarët e ESA-s janë pjesë e BE-së dhe anasjelltas. Për fat të mirë për Mbretërinë e Bashkuar, largimi nga BE-ja nuk nënkuptonte largimin nga ESA.

Aktualisht, ESA ka 23 shtete anëtare, tre anëtarë të asociuar dhe marrëveshje bashkëpunimi me pesë të tjerë, duke përfshirë Kanadanë. Diversiteti i madh i anëtarësisë së ESA-s e bën atë një organizatë komplekse.

Ajo është drejtohet nga një këshill dhe një drejtor i përgjithshëm. Këshilli përfaqëson shtetet anëtare (me Kanadanë gjithashtu duke pasur vend në këshill). Drejtori i përgjithshëm emërohet nga këshilli për të përfaqësuar agjencinë në zbatimin e programit. Ata mbikëqyrin funksionet e ndryshme të agjencisë në hapësirë si fluturimet njerëzore në hapësirë, vëzhgimi i Tokës dhe shkenca hapësinore.

Rreth çdo tre vjet, këshilli mblidhet në nivel ministror për të shqyrtuar financimin, pajtohet për buxhetet për periudhën trevjeçare të ardhshme dhe përcakton drejtimin e udhëtimit për agjencinë. Përqendrimi në përfaqësim dhe kontribut nga shtetet anëtare lejon për angazhim të gjerë midis Esa-s dhe komunitetit hapësinor në përgjithësi. Megjithatë, çmimi i kësaj “demokracie” mund të shihet ndonjëherë në proceset burokratike.

Matja e kontributit të Esa-s nuk është e thjeshtë për shkak të kompleksiteteve të organizatës, por disa përfitime dhe suksese janë shumë të qarta. Një vend relativisht i vogël, si Britania e Madhe, nuk mund të ofrojë shkencë në shkallë dhe gamë të organizatës si Nasa. Anëtarësia në Esa na lejon të bashkohemi me vende të tjera për të konkurruar në këtë nivel.

Evropa ka një aftësi të pavarur për të nisur satelitë në hapësirë në formën e kompanisë Arianespace, e cila u krijua nga Esa dhe agjencia hapësinore franceze (Cnes). Esa gjithashtu ka një program astronautësh dhe akses në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës, me agjencinë që ka ofruar një pjesë të strukturës së stacionit hapësinor. Agjencia ka programe kryesore të shkencës së hapësirës, planetare dhe të vëzhgimit të Tokës.

Shkencëtarët, kompanitë dhe publiku në shtetet anëtare përfitojnë nga e gjithë investimi në ESA. ESA gjithashtu ka pasur disa suksese unike. Ishte agjencia e parë hapësinore që zbarkoi një probe në një hënë akullnajore, Titan, hëna më e madhe e Saturnit, dhe në një komet.

Programi i vëzhgimit të Tokës Copernicus i ESA-së përdor satelitë për të monitoruar shëndetin e planetit tonë, duke ndihmuar në kuptimin e ndryshimeve klimatike dhe duke mbështetur jetën e individëve përmes përmirësimeve në bujqësi dhe ndotjen e ajrit. Në shkencën hapësinore, misioni Gaia ka ofruar një hartë me precizion të lartë të galaksisë sonë, duke revolucionarizuar njohuritë tona në çdo fushë të astronomisë.

Suksesi i ESA-së është ndërtuar mbi planifikim të menduar dhe të rregullt. Në vitet në vijim, do të shohim ESA-në duke vendosur një rover në Mars, për të kërkuar dëshmi të jetës. Observatory të mëdha të reja hapësinore janë në zhvillim për të studiuar valët gravitacionale dhe rrezet X nga Universi.

Jemi duke u përgatitur për fazën tjetër të shkencës hapësinore, të quajtur “Voyage 2050”. Kjo do të shkojë drejt vendosjes në një hënë akullnajore në sistemin diellor të jashtëm në kërkim të një oqeani nën sipërfaqe dhe jetës së mundshme brenda saj.

ESA nuk është një organizatë e përsosur. Anëtarësia e saj e gjerë mund të bëjë të vështirë organizimin e projekteve dhe marrjen e vendimeve për drejtimin e agjencisë. Megjithatë, ajo nuk është nën ndikimin e ndonjë qeverie të veçantë, dhe ofron një sfond të qëndrueshëm për aktivitetet hapësinore në të gjithë Evropën.

Pa të, ekonomitë tona, kapitali social dhe programet shkencore do të ishin më të varfra. Prandaj, dëshiroj të bëj një urim për ESA-në në ditëlindjen e saj të 50-të, të them faleminderit për gjithçka që më ka dhënë si shkencëtar hapësinor gjatë gjithë karrierës sime dhe t’i uroj një të ardhme të mrekullueshme.