Fung i dëmshëm nga varri i Tutankhamon ka përbërës që mund të luftojnë kancerin

Në nëntor të vitit 1922, arkeologu Howard Carter shikoi përmes një vrime të vogël brenda varrit të mbyllur të faraonit Tutankhamun. Kur u pyet nëse mund të shihte diçka, iu përgjigj: “Po, gjëra të mrekullueshme”. Por disa muaj më vonë, megjithatë, financuesi i Carter, Lord Carnarvon, vdiq nga një sëmundje misterioze. Në vitet në vazhdim, disa anëtarë të tjerë të ekipit të gërmimit patën destino të ngjashme, duke ushqyer legjendat mbi “mallkimin e faraonit” që kapën imagjinatën e publikut për më shumë se një shekull.

Gjatë dekadave, këto vdekje misterioze iu atribuuan forcave mbinatyrore. Por shkenca moderne zbuloi një fajtor më të mundshëm: një fung të dëmshëm të njohur si Aspergillus flavus. Tani, në një kthesë të papritur, ky organizëm vdekjeprurës po kthehet në një armë të re të fuqishme në luftën kundër kancerit.

Aspergillus flavus është një fung i zakonshëm që gjendet në tokë, në vegjetacionin në dekompozim dhe në drithërat e ruajtura. Ai është i njohur për aftësinë e tij për të mbijetuar në mjedise të ashpra, duke përfshirë dhoma të mbyllura të varreve të lashta, ku mund të qëndrojë në gjumë për mijëra vjet.

Kur shqetësohet, kërpudha lëshon sporë që mund të shkaktojnë infeksione të rënda të rrugëve të frymëmarrjes, kryesisht tek njerëzit me sistem imunitar të dobësuar. Kjo mund të shpjegojë atë që njihet si “mallkimi” i Tutankhamonit dhe incidente të ngjashme, si vdekja e disa shkencëtarëve që hynë në varrin e Kasimir IV në Poloni në vitet 1970. Në të dy rastet, hetimet më pas zbuluan se A. flavus ishte i pranishëm dhe se toxinat e tij ndoshta ishin përgjegjëse për sëmundjet dhe vdekjet.

Pavarësisht nga reputacioni i tij vdekjeprurës, Aspergillus flavus tani është në qendër të një zbulimi shkencor të jashtëzakonshëm. Studiuesit e Universitetit të Pensilvanisë zbuluan se ky kërpudhë prodhon një klasë unike molekulash me potencial për të luftuar kancerin.

Këto molekula i përkasin një grupi të quajtur “peptidë të sintetizuar ribossomikisht dhe të modifikuar pas-transkriptimit”, ose RiPPs. RiPPs prodhohen nga ribosomi – fabrika e proteinave të qelizës – dhe më pas ndryshohen kimikisht për të përmirësuar funksionin e tyre.

Ndërsa mijëra RiPPs janë identifikuar në bakterie, vetëm disa janë gjetur deri tani në kërpudha.

Procesi i gjetjes së këtyre RiPP-ve kërpudhorë ishte shumë i ndërlikuar. Ekipi i kërkimit shqyrtoi një duzinë prej racave ose llojeve të ndryshme të aspergillus, duke kërkuar për shenja kimike që mund të tregojnë praninë e këtyre molekulave premtuese. Aspergillus flavus u dallua shpejt si një nga kandidatët kryesorë.

Studjuesit krahasuan substancat kimike të shtameve të ndryshme gjenetike me përbërës të njohur RiPP dhe gjetën përputhje premtuese. Për të konfirmuar zbulimin e tyre, ata deaktivuan gjene përkatëse dhe, siç pritej, përbërësit kimikë të synuar zhduken, duke dëshmuar se kishin gjetur burimin.

Pastërtia e këtyre përbërësve kimikë doli të jetë një sfidë e konsiderueshme. Megjithatë, kjo kompleksitet gjithashtu është ajo që i jep RiPP-ve gjenetikë të kërpudhave aktivitetin e tyre të jashtëzakonshëm biologjik.

Ekipi në fund arriti të izolojë katër RiPP të ndryshëm nga Aspergillus flavus. Këto molekula ndajnë një strukturë unike të unazave të ndërthurura, një tipar që nuk ishte përshkruar kurrë më parë. Studjuesit emëruan këto përbërës të rinj “asperigimicinat”, në nder të fungut ku u gjetën.

Hapi tjetër ishte të testonin këto asperigimicina kundër qelizave kancerogjene njerëzore. Në disa raste, ato bllokuan rritjen e qelizave kancerogjene, duke sugjeruar se asperigimicinat mund të bëhen një trajtim i ri për lloje të caktuara të kancerit një ditë.

Ekipi gjithashtu zbuloi se si këto substanca kimike hyjnë në qelizat kancerogjene. Ky zbulim është i rëndësishëm sepse shumë substanca kimike, si asperigimicinat, kanë vetitë medicinale, por kanë vështirësi në hyrjen në qeliza në sasi të mjaftueshme për t'u shërbyer. Të dini se disa yndyrna (lipidet) mund të përmirësojnë këtë proces jep shkencëtarëve një mjet të ri për zhvillimin e barnave.

Eksperimentet e tjera zbuluan se asperigimicinat ndoshta ndërpresin procesin e ndarjes së qelizave në qelizat kancerogjene. Qelizat kancerogjene ndahen në mënyrë të pakontrollueshme, dhe këto përbërës duket se bllokojnë formimin e mikro-tubave, struktura e brendshme e qelizave që është thelbësore për ndarjen e qelizave.

Potencial i madh i papërdorur

Kjo ndërprerje është specifike për lloje të caktuara të qelizave, gjë që mund të ulet gjithashtu rrezikun e efekteve anësore. Por zbulimi i asperigimicinave është vetëm fillimi. Studjuesit gjithashtu identifikuan grupe të ngjashme gjene në fungje të tjerë, duke sugjeruar se shumë RiPP të tjerë të fungut ende duhet të zbulohet.

Gati të gjitha RiPP-et gjenetike të kërkuara deri tani kanë aktivitet të fortë biologjik, duke e bërë këtë një fushë me potencial të madh të papërdorur. Hapi tjetër është të testohet asperigimicina në sisteme dhe modele të tjera, me shpresën se, në fund, do të kalojë në provat klinike te njerëzit. Nëse janë të suksesshme, këto molekula mund të bashkohen me ilaçe të tjera të derivuara nga fungjet, si penicilina, e cila revolucionoi mjekësinë moderne.

Historia e Aspergillus flavus është një shembull i fuqishëm i asaj se si natyra mund të jetë si burim rreziku ashtu edhe burim shërimi. Gjatë shekujve, ky fung u frikësua si një vrasës i heshtur që fshihej në varre të lashta, përgjegjës për vdekje të mistershme dhe për legjendën e mallkimit të faraonit. Sot, shkencëtarët po e kthejnë këtë frikë në shpresë, duke shfrytëzuar të njëjtët spore vdekjeprurës për të krijuar ilaçe që shpëtojnë jetë.

Kjo transformim, nga mallkim në shërim, thekson rëndësinë e eksplorimit dhe inovacionit të vazhdueshëm në botën natyrore. Natyra, në të vërtetë, na ka dhënë një farmaci të mrekullueshme, të mbushur me përbërje që mund të shërojnë dhe gjithashtu të shkaktojnë dëme. Është përgjegjësia e shkencëtarëve dhe inxhinierëve të zbulojnë këto sekrete, duke përdorur teknologjitë më të fundit për të identifikuar, modifikuar dhe testuar molekula të reja për potencialin e tyre për të trajtuar sëmundjet.

Zbulimi i asperigimicinave është një kujtesë se edhe burimet më të pabesueshme – si një fung toksik i gjetur në varre – mund të jenë çelësi për trajtime të reja revolucionare. Ndërsa kërkuesit vazhdojnë të eksplorojnë botën e fshehtë të fungjeve, kush e di se çfarë zbulimesh mjekësore të tjera mund të jenë në prag të zbuluarjes?