Grattan të Premten: A mund të korrë Jim Chalmers një kulturë të shëndetshme me ndihmën e fermës së tij të madhe me gjarpërinj?

Një vëzhgues përshkruan tryezën ekonomike të javës së ardhshme kështu: “Chalmers ka hapur një kuti me gjarpërinj – dhe të gjithë kanë një gjarpër”.

Madje edhe ata pranë tryezës ndihen të mbingarkuar nga shkalla e fermës së gjarpërinjve. Janë shumë qindra propozime, pesë raporte të Komisionit të Produktivitetit, dokumente të sfondit të Thesarit, dhe palë të interesuara në media që po promovojnë mendimet e tyre para ngjarjes.

Biznesi, sindikatat dhe sektori i mirëqenies janë kryesisht të vendosur në listat e tyre të dëshirave të parashikuara.

Në fusha si kriza e strehimit, në të vërtetë nuk është e vështirë të thuhet se çfarë duhet bërë – nuk ke nevojë për këtë takim për t’ua thënë. Mbetet pothuajse i pamundur të bëhet që lojtarët përkatës (qoftë shtetet, këshillat lokale, industria e ndërtimit) ta bëjnë ose të jenë në gjendje ta bëjnë.

Për çështjet e deregullimit në përgjithësi, kur vjen puna te specifikat, shumë gjëra janë kontestuese. Siç thotë Sally McManus e ACTU-së, e cila do të jetë në tryezë, “rregulloret e një personi janë të drejtat e një tjetri”.

Sa i përket situatës së Australisë, ndërsa financieri Jim Chalmers mund të dëshirojë të projektojë anën e ndritshme të situatës, ekonomisti i pavarur Chris Richardson (i cili do të marrë pjesë në sesionin e taksës në ditën e tretë të samitit) e shpreh më drejtpërdrejt.

“Kemi një problem: mesatarisht, australianët panë që standardet e jetesës së tyre u rritën vetëm me 1.5% gjatë dekadës së kaluar,” postoi ai në X.

“Kjo është turpërisht larg rritjes prej 22% të standardeve të jetesës që gëzohen në të gjithë botën e pasur, dhe shumë më poshtë asaj që australianët arritën në kohët e kaluara.

“Do të shpresonit që të dy palët do të flisnin për trajtimin e këtij sfide në zgjedhjet e fundit, por ata nuk bënë.”

Richardson shpreson që tryeza mund të arrijë “mjaftueshmëri konsensusi për të ndryshuar disa gjëra”, që qeveria mund ta përdorë si një pikënisje. Por ai është i shqetësuar se takimi mund të mos performojë mirë, duke qenë se “parashikimet e mëparshme nuk kanë parë shumë konsensus”.

Ekonomisti Richard Holden nga UNSW thotë se për të qenë i suksesshëm, tryeza duhet të marrë “mbështetje të gjerë për një version të ‘Pasuria agenda’ [një referencë për një libër aktualisht të modës që fokusohet në lehtësimin e pengesave rregullatore] – sidomos sa i përket strehimit.

"Për më tepër, për të qenë i suksesshëm, do të kërkohej që çështje të mëdha si federata dhe reforma tatimore të referohen në Thesar për shqyrtim serioz dhe të paraqesin opsione deri në fund të vitit.”

Ka dy qasje për një qeveri që dëshiron të promovojë reformën ekonomike.

Ajo mund, siç bëri atëherë financieri Paul Keating në samitin e taksave të vitit 1985, të propozojë një model dhe të shohë sa mund ta bëjë të fluturojë.

Ose mund, siç po bën Chalmers, të kërkojë nga një gamë e gjerë pjesëmarrësish idetë e tyre, dhe pastaj të vendosë sa nga ato që dalin të ndiqen – në bazë të mbështetjes së gjerë dhe përshtatshmërisë me axhendën e qeverisë.

Sa më afër që jemi me takimin, aq më e vështirë bëhet të parashikohet ndikimi i tij i mundshëm (ose mungesa e tij). Shenja janë aty, por ato mund të jenë sinjale të rreme, ose të injoruara më vonë.

Pavarësisht nga të gjitha bisedat rreth taksave, qeveria – veçanërisht kryeministri – ka shprehur se nuk ka guxim për reforma radikale. Sigurisht jo këtë mandat.

Anthony Albanese tha javën e kaluar, “Politika e taksave që po zbatojmë është ajo që kemi paraqitur në zgjedhje”. Kjo nuk përjashton iniciativa të reja gjatë këtij mandati – shprehja është kujdesshëm në kohën aktuale – por nga ajo që dimë për qasjen e kryeministrit, ato do të jenë të kufizuara më shumë sesa të përgjithshme.

Ekonomisti i pavarur Saul Eslake tha disa javë më parë se ishte optimist se samiti do t’i jepte Chalmers lejen për të shfrytëzuar disa nga kapitalet e mëdha politike që i solli zgjedhja.

“Por kryeministri e ka bërë të qartë se nuk po merr atë leje. Qeveria nuk është e gatshme të ndërmarrë shumë përtej mandatit të saj të kufizuar nga zgjedhjet.”

“Më e mira që mund të shpresohet është një gatishmëri për të pasur një bisedë të rritur me elektoralin ndërkohë që presim zgjedhjet e ardhshme me shpresën për një mandat të guximshëm në vitin 2028,” thotë Eslake.

Si pritej, tryeza po vë në shesh marrëdhënien midis Albanese dhe Chalmers. Kjo mund të përmbledhet në disa mënyra. Kryeministri është më i kujdesshëm kur vjen puna te reforma ekonomike, financieri është më ambicioz. Në terma politikë, është ai “bull i vjetër, bull i ri”.

Stilet janë të qarta. “Bull i vjetër” është i drejtpërdrejtë, duke tingëlluar pak i padurueshëm, për shembull, kur pyetet për taksat. “Bull i ri” është publikisht i respektueshëm ndaj liderit të tij.

Një nga diskutimet më potencialisht të rëndësishme në tryezë do të jetë rreth Inteligjencës Artificiale. Ndërsa shumë çështje të njohura janë të vjetruara, kjo është një fushë relativisht e re dhe që ndryshon shpejt, e debatueshme në politikë. Ka mendime të ndryshme brenda qeverisë nëse janë të nevojshme pengesa të forta ose të lehta dhe nëse ato duhet të jenë në një akt të ri të veçantë ose thjesht përmes ndryshimeve në ligjet ekzistuese.

Chalmers është për rregullore të lehta. Sindikatat nuk janë në të njëjtën faqe me preferencën rregullatore të Chalmers dhe duan të kenë një rol për punëtorët.

Sindikatat ishin fitues nga samiti i punës dhe aftësive të vitit 2022 – qeveria u dha atyre shumë në takim, dhe më vonë. Nuk është e qartë nëse janë në një pozicion më të fortë këtë herë. Kërkesa e tyre kryesore për tryezën – një javë pune katër-ditore – është tashmë e hedhur poshtë nga qeveria. ACTU nuk duket shumë e shqetësuar nga refuzimi – ajo është në një marsh të gjatë për këtë çështje.

Pavarësisht diversitetit të mendimeve mes atyre që do të jenë në dhomën e kabinetit javën e ardhshme, një njeri do të tërheqë vëmendjen si diçka e veçantë. Ted O'Brien, financieri i opozitës, i ftuar si pjesëmarrës, do të jetë po aq një vëzhgues.

O'Brien mund të thotë se dëshiron të jetë konstruktiv, por roli i tij do të kërkojë që ai të jetë kritik. Por duhet të ecë me kujdes. Të tjerë në dhomë, dhe vëzhgues jashtë, do të bëjnë gjykime për të. Për O'Brien, takimi duhet të jetë një mundësi për rrjetëzim më shumë sesa një shfaqje performative.