Lajmi për rrëzimin e avionit Air India është traumatizues. Ja si të kuptojmë rrezikun

Në pasditen e të enjtes, sipas kohës lokale, një avion i Air India që po drejtohej për në Londër u rrëzua pak pas ngritjes nga qyteti veriperëndimor indian Ahmedabad. Raportohet se në bord ishin 242 persona, duke përfshirë dy pilotë dhe dhjetë anëtarë të ekuipazhit të brendshëm.

Raportet më të fundit tregojnë se numri i viktimave ka kaluar 260, duke përfshirë njerëzit në tokë.

Mrekullisht, një pasagjer – britaniku Vishwashkumar Ramesh – mbijetoi rrëzimit.

Fatkeqësisht, rrëzimet katastrofike të avionëve si kjo janë shumë të rralla. Por të shihni lajme për një ngjarje të tillë të tmerrshme është traumatike, veçanërisht për njerëzit që mund të kenë frikë nga fluturimi ose që janë duke planifikuar të udhëtojnë së shpejti me avion.

Nëse ndiheni të shqetësuar pas këtij lajmi të dhimbshëm, është e kuptueshme. Por këtu janë disa gjëra që ia vlen të mendoni kur mendoni për rrezikun e udhëtimit me avion.

Sa i rrezikshëm është fluturimi?

Një nga mënyrat për të kuptuar rreziqet, veçanërisht ato shumë të vogla, është t’i vendosni ato në kontekst.

Edhe pse ka mënyra të ndryshme për ta bërë këtë, fillimisht mund të shikojmë shifrat që na tregojnë rrezikun e vdekjes në një rrëzim avioni për çdo pasagjer që ngjitet në një avion. Arnold Barnett, një profesor në Institutin Teknologjik të Masaçusetit, llogariti se në vitet 2018–22, kjo shifër ishte një në 13.7 milion. Në çdo llogaritje, kjo është një rrezik jashtëzakonisht i vogël.

Dhe ka një tendencë të qartë që udhëtimet ajrore po bëhen më të sigurta çdo dekadë. Llogaritjet e Barnett sugjerojnë që ndërmjet vitit 2007 dhe 2017, rreziku ishte një për 7.9 milionë.

Ne gjithashtu mund të krahasojmë rrezikun e vdekjes në një aksident ajror me atë të vdekjes në një aksident makinash. Edhe pse vlerësimet e vdekjeve në automjete ndryshojnë në varësi të mënyrës se si bëni llogaritjet dhe ku ndodheni në botë, është vlerësuar se fluturimi është më shumë se 100 herë më i sigurt se drejtimi i makinës.

Evolucioni ka deformuar perceptimin tonë për rreziqet

Rreziku për t’u përfshirë në një aksident ajror është jashtëzakonisht i vogël. Por për shumë arsye, ne shpesh e perceptojmë atë si më të madh se ç’është në të vërtetë.

Së pari, ekzistojnë kufizime të njohura në mënyrën se si vlerësojmë intuitivisht rrezikun. Përgjigjet tona ndaj rrezikut (dhe shumë gjërave të tjera) shpesh formësohen shumë më tepër nga emocionet dhe instikti sesa nga logjika.

Siç shpjegon psikologu Daniel Kahneman në librin e tij Thinking, Fast and Slow, shumë e mendimit tonë për rrezikun është e drejtuar nga proceset intuitive, automatike sesa nga arsyetimi i kujdesshëm.

Në veçanti, truri ynë është evoluar për t’u kushtuar vëmendje kërcënimeve që janë goditëse ose të paharrueshme. Rreziqet që përballonim në kohët primitive ishin kërcënime të mëdha, të menjëhershme dhe të prekshme për jetën. Përkundrazi, rreziqet që përballemi në botën moderne janë përgjithësisht shumë më të vogla, më pak të dukshme, dhe zhvillohen gjatë kohës së gjatë.

Truri që na shërbeu mirë në kohët para historike është kryesisht i njëjtë, por bota është ndryshuar plotësisht. Prandaj, truri ynë është i ndikuar nga gabime në të menduar dhe shkurtore të mendimit të quajtura paragjykime kognitive që deformojnë perceptimin tonë për rreziqet moderne.

Kjo mund të na çojë të vlerësojmë shumë më tepër rreziqe shumë të vogla, si p.sh. aksidentet ajrore, ndërsa nënvlerësojmë rreziqe shumë më të mundshme, si sëmundjet kronike.

Pse e vlerësojmë shumë më tepër rrezikun e fluturimit

Ka disa faktorë që ndikojnë në perceptimin tonë të gabuar të rreziqeve kur bëhet fjalë për fluturimin në veçanti.

Fakti që ngjarje të tilla si aksidenti i avionit Air India janë shumë të rralla i bën ato edhe më të fuqishme psikologjikisht kur ndodhin. Dhe në peizazhin digjital të sotëm, përhapja e pamjeve dramatike të vetë aksidentit, së bashku me imazhet e pasojave, rrit ndikimin e saj emocional dhe vizual.

Efekti që këto imazhe të gjalla kanë në mendimin tonë rreth rreziqeve të fluturimit quhet heuristika e disponueshmërisë. Sa më e pazakontë dhe dramatike të jetë një ngjarje, aq më shumë bie në sy në mendjen tonë, dhe aq më shumë e shtrembëron perceptimin tonë për mundësinë e saj.

Një ndikim tjetër në mënyrën se si perceptojmë rreziqet e lidhura me fluturimin quhet rreziku i frikës, i cili është një përgjigje psikologjike që kemi ndaj llojeve të caktuara të kërcënimeve. Ne frikësohemi për rreziqe të caktuara që na duken më katastrofike ose të panjohura. Ky është edhe shkaku pse mund të kemi frikë të tepruar nga sulmet terroriste, kur në të vërtetë ato janë shumë të rralla.

Aksidentet ajrore zakonisht përfshijnë një numër të madh vdekjesh që ndodhin në një kohë të shkurtër. Dhe mendimi për të rënë nga një avion mund të ndihet më frikësues se sa të vdesësh në mënyra të tjera. E gjithë kjo prek emocionet e frikës, vulnerabilitetit dhe pafuqisë, dhe çon në një mbivlerësim të rrezikëve.

Një faktor tjetër që kontribuon në vlerësimin tonë të tepruar të rreziqeve të fluturimit është mungesa jonë e kontrollit gjatë fluturimit. Kur jemi pasagjerë në një avion, në shumë mënyra jemi plotësisht të varur nga të tjerët. Edhe pse e dimë që pilotët janë shumë të trajnuar dhe aviacioni tregtar është shumë i sigurt, mungesa e kontrollit që kemi si pasagjerë shkakton një ndjenjë të thellë të pambrojtjes.

Kjo mungesë kontrolli e bën situatën të duket më e rrezikshme se sa është në të vërtetë, dhe shpesh më e rrezikshme se aktivitetet ku kërcënimi është shumë më i madh por ekziston një ndjenjë (shpesh e rreme) e kontrollit, siç është drejtimi i makinës.

Në një përmbledhje

Kemi një prirje evolutive për t’u reaguar më fuqishëm ndaj kërcënimeve të veçanta, veçanërisht kur këto ngjarje janë dramatike, shkaktojnë frikë dhe kur ndiejmë mungesë kontrolli.

Edhe pse ngjarje të tilla si rrëzimi i Air India na ndikojnë thellë, udhëtimi ajror është ende padyshim mënyra më e sigurt e transportit. Natyrshëm, kjo mund të humbasë në pasojat emocionale të rrëzimeve tragjike të avionëve.