Ndryshimi i Algjerisë drejt Anglishtes është më shumë se vetëm gjuhë

Ndryshimi nga frëngjishtja në anglisht pasqyron më shumë përpjekje për identitetin postkolonial, integrimin global dhe politikën e gjuhës

Origjinalisht i publikuar në Global Voices

Screenshot nga video i ngarkuar në YouTube nga France 24 English, titulluar ‘Sick of French: Algeria moves away from colonial past with increase in English at school.’ Përdorim i drejtë.

Nga Nourredine Bessadi

Peizazhi gjuhësor i Algjerisë po përjeton një transformim të hollë por të rëndësishëm. Tradicionalisht një vend ku frëngjishtja ka mbajtur një rol të madh si gjuha e administratës, arsimit të lartë dhe komunikimit ndërkombëtar, Algjeria tani po përjeton rritjen e qëndrueshme të anglishtes. 

Kjo zhvillim nuk është thjesht një çështje preferencash gjuhësore, ajo është thellësisht e lidhur me çështje të identitetit kulturor, reformës arsimore, dhe pozicionimit më të gjerë global të Algjerisë.

Çmontimi i trashëgimisë koloniale?

Trashëgimia e sundimit kolonial francez ka lënë një gjurmë të përhershme në jetën publike të Algjerisë. Për dekada pas pavarësisë, Gjuha frënge vazhdoi të dominonte në fusha kyçe si akademia, media dhe qeveria. Ajo shihej si një relike e historisë koloniale dhe një portë për shkëmbimin ekonomik dhe intelektual. Megjithatë, në vitet e fundit, anglishtja, që dikur ishte një prezencë periferike, po fiton terren, veçanërisht mes brezave më të rinj.

Shumë faktorë po shtyjnë këtë ndryshim. Si lingua franca globale në fusha si biznesi, shkenca dhe teknologjia, anglishtja ofron avantazhe të prekshme. Aspiratat e Algjerisë për të modernizuar ekonominë e saj, për të tërhequr investime të huaja dhe për të zgjeruar bashkëpunimin ndërkombëtar, kanë sjellë këtë realitet në një fokus më të qartë. Institucionet arsimore po përshtaten, shpesh paraprakisht, duke zgjeruar ofertat në gjuhën angleze.

Për Salah Eddine Salhi, një studiues dhe drejtor i Qendrës së Mësimit të Gjuhëve të Intensifikuara (CEIL) në Universitetin e Oran, miratimi politik i arsimit në anglisht erdhi pasi trendi kishte marrë tashmë rrënjë mes të rinjve.

“Në CEIL, rreth 72 përqind e 1,000 të regjistruarve për secilën sesion zgjedhin anglishten,” vëren ai. “Shumica e të rinjve të mësuarit janë vendosur direkt në nivele të avancuara pas testit të vendosjes, ndërsa studentët më të moshuar, disa deri në 75 vjeç, përbëjnë pjesën tjetër.”

Frëngjishtja, nga ana tjetër, shihet me kërkesë dukshëm më të ulët.

“Anglishtja është bërë një pasuri strategjike, sidomos në rekrutimin e punonjësve. Sot, punëdhënësit kërkojnë gjithnjë e më shumë zotërim, jo vetëm kuptim, të anglishtes. Vetë tregu i punës po shtyn këtë ndryshim,” shton Salhi. 

Një gjuhë neutrale?

Në biseda me studentë në një shkollë private gjuhësh në Algjeri, shumë shprehën preferencë për anglishten mbi frëngjishten. Një arsye për rritjen e tërheqjes së anglishtes, sipas tyre, qëndron në perceptimin e saj si një gjuhë neutrale. Ndryshe nga frëngjishtja, e cila mbetet shumë e lidhur me të kaluarën koloniale të Algjerisë, ata e shihnin anglishten si një gjuhë ndërkombëtare pa barrë historike direkte në kontekstin lokal. 

Me fjalë të tjera, anglishtja shihet kryesisht si një mjet pragmatik për komunikim global, dhe jo si një imponim kulturor. Kjo perceptim e largon anglishten nga konotacionet emocionale dhe politike që vazhdojnë të rrethojnë gjuhën frënge, sidomos mes të rinjve algjerianë që kërkojnë të përcaktojnë identitetin e tyre në një botë postkoloniale.

Megjithatë, kalimi në anglisht është larg të qenit i thjeshtë. Transicioni ngre pyetje të thella strukturore, veçanërisht për elitën intelektuale dhe akademike të Algjerisë. Profesori Abderrezak Dourari, një linguist dhe specialist në translatologji, paralajmëron për rreziqet e zëvendësimit të papritur të gjuhës në shkallë kombëtare:

“Edhe nëse është një vendim sovran, zëvendësimi i një gjuhe me një tjetër ri-konfiguron strukturën dhe aktivitetin e elitave kombëtare. Studiuesit dhe kërkuesit që punojnë në frëngjisht ose arabisht rrezikojnë të bëhen pa zë për një gjeneratë.”

Sfida nuk qëndron vetëm në mësimin e një gjuhe të re, por në rivendosjen e kornizave njohëse dhe profesionale që shoqërohen me të.

“Nuk mund të kalosh thjesht nga frëngjishtja në anglisht në të gjitha nivelet e diskursit. Gjuha e përdorur nga edukatorët është më konceptuale dhe më e nuancuar sesa ajo e nxënësve,” shpjegon Dourari, “për profesorët dhe kërkuesit, krijimi i një zakoni të ri gjuhësor do të marrë vite, duke shkaktuar humbje në performancë dhe duke prishur vazhdimësinë e njohurive dhe kontributit shoqëror.”

Një e ardhme shumëgjuhëshe

Këto tensione midis ambicies globale dhe gatishmërisë së brendshme janë në zemër të dilemës së gjuhës së Algjerisë. Ndërsa anglishtja mund të premtojë akses më të madh në rrjetet ndërkombëtare, bashkëpunimin kërkimor dhe mobilitetin ekonomik, zhvendosja e papritur e frëngjishtes mund të destabilizojë ekosistemet akademike dhe profesionale të krijuara gjatë kohës.

Ndikimi i këtyre ndryshimeve shkon përtej klasave. Në biznes, media dhe madje në bisedat e përditshme, konkurrenca midis frëngjishtes dhe anglishtes pasqyron pyetje më të thella rreth identitetit postkolonial të Algjerisë dhe orientimit të saj në botë. Diskursi publik mbi politikën gjuhësore kombëtare po fiton vizibilitet, shpesh i rrethuar rreth pyetjes nëse Algjeria duhet të ndjekë integrimin e plotë në rrjetet globale anglofone ose të ruajë trashëgiminë e saj frënge si një ankor kulturor dhe intelektual.

Debati nuk është thjesht për mësimin e gjuhës. Është për mënyrën se si Algjeria përcakton identitetin e saj, negocion historinë e saj, dhe përgatit qytetarët e saj për të ardhmen. Për disa politikanë, një pyetje kryesore është nëse Algjeria mund të lëvizë drejt anglishtes pa shkëputur lidhjet e saj me frëngjishten, dhe nëse të dyja gjuhët bashkëjetojnë në një mënyrë që fuqizon në vend që të ndajë.

Kjo transformim në vazhdim pasqyron modelet më të gjera globale ku gjuhët nuk bashkëjetojnë thjesht, por shpesh konkurrojnë për të formuar qasje, pushtet dhe përkatësi. Për Algjerinë, sfida qëndron në menaxhimin e këtij ndryshimi me parashikim dhe përfshirje, duke siguruar që përqafimi i anglishtes të mos vijë në kosto të vazhdimësisë, barazisë ose thellësisë kulturore.

Ndërsa më shumë zëra bëjnë pjesë, nga arsimtarët dhe gjuhëtarët tek studentët dhe punëdhënësit, ajo që del në pah nuk është një zgjedhje binare, por nevoja për një strategji shumëgjuhëshe që pasqyron kompleksitetet e Algjerisë. Sfidat nuk janë vetëm për gjuhën, por për rrugën e Algjerisë përpara.