Procesi i duhur: Kuptimi në ligjin amerikan dhe ndikimi për të drejtat e migrantëve

Ndërsa Shtetet e Bashkuara po afrohen në 250-vjetorin e Deklaratës së Pavarësisë në vitin 2026, një nga parimet kryesore që themeluesit dëshironin të avanconin – që qeveria duhet të veprojë me përgjegjësi dhe në përputhje me rregullin e ligjit – po testohet fuqishëm.

Në diskutimet e tyre para deklaratës, themeluesit nuk do të ngrinin vetëm shqetësime të thella se qeveria e Mbretit George III po shkelte të drejtat e kolonistëve, të cilat i përshkruan në deklaratë. Ata gjithashtu do të përkufizonin këto parime në Kushtetutën e SHBA-së mbi një dekadë më vonë përmes konceptit të “procesit të duhur.”

Çfarë mendonin me siguri autorët kur e bënin këtë? Kjo nuk është më thjesht një pyetje akademike për studjuesit ligjorë si unë. Kuptimi dhe zbatimi i procesit të duhur është bërë një çështje thelbësore në SHBA, më së shumti në lidhje me përpjekjet e deportimit të migrantëve nga ana e administratës Trump.

Gjatë muajve të fundit, Gjykata e Lartë e SHBA ka bërë disa vendime në raste të lidhura me dëbimin në lidhje me atë që quhet klauzola e procesit të duhur të ligjit të Kushtetutës.

Në prill 2025, në rastin Trump kundër J.G.G., gjykata duket se ka shprehur qartë se dëbimet nuk mund të ndodhin pa proces të duhur. Më së fundmi, megjithatë, në D.H.S. kundër D.V.D., Gjykata e Lartë ndaloi një gjykatë më të ulët të ofronte mbrojtje përmes procesit të duhur për një grup burrash që administrata dëshironte të dëbonte në Sudanin e Jugut, ku ata janë në rrezik përballjeje me torturë dhe madje vdekje.

Këto vendime që duken kontradiktore nuk vetëm e bëjnë të paqartë kur aplikohet procesi i duhur, por ndoshta lënë shumë njerëz duke pyetur se çfarë do të thotë termi “proces i duhur i ligjit” dhe si funksionon ai.

Origjinat e procesit të duhur

Koncepti amerikan i procesit të duhur mund të gjurmohet nga Anglia mesjetare deri te formulimi i saj modern nga Gjykata Supreme e SHBA-ve. Kjo lejon që kuptimi i procesit të duhur të bëhet i qartë. Gjithashtu, ajo sfidon vendimin më të fundit të gjykatës për këtë çështje.

Konceptet e procesit të duhur dhe rregullit të ligjit u shfaqën kryesisht në shekullin e 13-të në Magna Carta, një marrëveshje formale, e shkruar ndërmjet Mbretit John të Anglisë dhe aristokracisë kryengritëse që në mënyrë efektive vendosi kufizime ligjore mbi qeverinë.

Një fragment kyç nga Magna Carta përcaktoi se “Asnjë Liridashës nuk do të merret, ose ndalohet në mënyrë tjetër, ose të hiqet nga Pronat e tij, ose Liritë, ose Doganat e lira, ose të shpallet i jashtëligjshëm, ose i dëbuar, ose i shkatërruar; as ne nuk do të kalojmë mbi të, as nuk do ta dënojmë, por vetëm me Vendim të ligjshëm të Përshtatshëm të Bashkëshortëve të tij, ose nga Ligji i Tokës.”

Ky marrëveshje vendosi kufizime formale mbi një sundimtar që më parë ishte i pavarur, duke vendosur ligjin anglez në rrugën që do të prioritetizonte sundimin e ligjit mbi dëshirat e monarkut.

Për më shumë se një shekull më vonë, Parlamenti do të miratojë aktin ligjor anglez të vitit 1354 që thoshte “Se asnjë njeri, pavarësisht nga Pasuria ose Statusi i tij, nuk do të largohet nga Tokë ose Pronë, ose të merret ose të burgoset, ose të mohohet trashëgimia, ose të dënohet me vdekje, pa u sjellë në Përgjigje sipas Procesit të duhur të Ligjit.”

Këto parime evoluojnë me kalimin e kohës në ligjin britanik dhe më pas informuan frymën revolucionare në Kolonitë Amerikane.

Lëshuar në janar të vitit 1776, Pamfleti i Thomas Paine, Common Sense do të ndihmonte për të mobilizuar dhe forcuar shumë Kolonistë për konfliktin revolucionar që do të vinte. Puna ndryshoi fokusin e zemërimit të Kolonistëve nga përpjekja për të detyruar mbretin të i trajtonte më mirë, në ndryshime më radikale: pavarësi dhe një vend i qeverisur nga sundimi i ligjit.

Ajo që kolonistët dëshironin, Paine shkroi, nuk ishte një monarki: “Sa herë që miratojmë monarkinë, ajo në Amerikë PËR KËTË LIGJ ËSHTË MBRETI. Sepse në qeverisjet absolute mbreti është ligji, kështu në vendet e lira ligji duhet të jetë mbreti; dhe nuk duhet të ketë tjetër.”

Definimi e procesit të duhur

Pas pavarësisë, shumë nga 13 shtetet fillestare miratuan kushtetutat e tyre që do të përkufizonin parime të ngjashme me procesin e duhur për të mbrojtur qytetarët e tyre nga ndërhyrja e tepruar e qeverisë, siç ishte që qeveria të ishte e detyruar, ashtu si në Deklaratën e të Drejtave të Virxhinias në vitin 1776, nga “ligji i vendit”.

Por nuk ishte derisa vendi miratoi Ligjin e të Drejtave – dhjetë amendamentet e para të Kushtetutës – në vitin 1791 që qeveria federale nuk mund të veprojë në një mënyrë që i mohon qytetarëve jetën, lirinë ose pronën pa proces të duhur ligjor. Pas Luftës Civile, Amendamenti i 14-të do të aplikonte këto të njëjtat mbrojtje për të gjitha veprimet qeveritare, shtetërore dhe federale.

Formulimi bashkëkohor dhe më i plotë i asaj që kërkon procesi i duhur mund të gjendet në vendimin e Gjykatës së Lartë në rastin e vitit 1970 Goldberg kundër Kelly, i sjellë nga përfituesit e ndihmës sociale që sfiduan humbjen e përfitimeve të tilla pa një dëgjim.

Në atë rast, gjykata përcaktoi se kur qeveritë përpiqen të mohojnë dikë nga jeta, liria ose prona e tij, objekti i atyre përpjekjeve duhet të marrë njoftim të drejtë për akuzat ose pretendimet kundër tij që do të justifikonin atë humbje; të jepet një mundësi për të mbrojtur kundër atyre pretendimeve; dhe të ketë të drejtën për të pasur mbrojtje të tilla të shqyrtuara nga një gjykatës i paanshëm.

Gjykata e Lartë në vitin 1976 do të pranonte që mbrojtjet e procesit të duhur në rrethanat e ndryshme do të ndryshojnë bazuar në një numër variablat. Këto përfshijnë atë që është në lojë në rast, mundësinë që qeveria mund të bëjë një gabim në një rrethanë të caktuar, dhe përfitimet dhe barrët e ofrimit të formave të caktuara të procesit në një situatë të dhënë.

Kur jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta jeta