COP30: Sedimentet Detare Tregojnë Historinë e Klimës së Bregdetit të Amazonës për 2 Milionë Vjet

Rikonstruktimi i klimës së Bregdetit të Amazonës gjatë dy milionë viteve të fundit, duke u bazuar në analizën e sedimentëve detarë të mbledhur në lindje të gropës së lumit Amazon, në ujëra të thella, përfaqëson serinë më të gjerë të të dhënave që është marrë ndonjëherë për klimën e Amazonës duke u bazuar në regjistrime sedimentare detare.

Këta sedimentë funksionojnë si arkiva natyrore e së kaluarës. Përmes indikatorëve gjeokimikë, arritëm të identifikojmë si ndryshoi shiu në rajon gjatë kohës.

Thyerja e paradigmave

Rezultatet tregojnë se, kundër asaj që mendohej, gjatë periudhave akullnajore — faza me klimë globale më të ftohtë — Amazonë ishte më e lagësht, me rritje të reshjeve. Ndërsa në periudhat ndërakullnajore, të shënuara nga temperatura më të larta, pati ulje të reshjeve.

Kjo tendencë kundërshton idenë tradicionale për një Amazonë më të thatë gjatë periudhave akullnajore. Megjithatë, ajo është në përputhje me parashikimet e modeleve klimatike globale që tregojnë një të ardhme më të nxehtë dhe më të thatë për rajonin.

Edhe pse mekanizmat që shkaktuan këto ndryshime në të kaluarën janë të ndryshëm nga ato që veprojnë aktualisht — si p.sh., forcat orbitale, që janë ndryshime në orbitën e Tokës rreth Diellit dhe rregullojnë klimën në shkallë dekadash deri qindra mijëra vjeç — studimi tregon një lidhje të qëndrueshme midis temperaturës globale dhe dinamikës klimatike të Amazonës.

Gjatë periudhës së Kwartarit — që filloi rreth 2.6 milionë vjet më parë — ndryshimet midis klimave të lagështa dhe të thata shkaktuan zgjerimin dhe tkurrjen e pyllit, duke ndikuar drejtpërdrejt në biodiversitetin e saj. Megjithatë, pjesa më e madhe e kësaj periudhe mbetet e paknownë për shkak të mungesës së regjistrimeve gjeologjike të gjata të bregdetit të Amazonës.

Eksplorimi me anije Knorr

Sedimentet u mbledhën gjatë Ekspeditës KNR197-4, të kryer në shkurt 2010, në bordin e anijes Knorr, në brigjet kontinentale të Brazilit, më saktësisht në Bregdetin Pará-Maranhão, në jug të Leqes Submarino të Amazonës, dhe u analizuan në vitet në vazhdim. Projekti u zhvillua në bashkëpunim ndërkombëtar midis Universitetit të Duke dhe Universitetit Federal Fluminense.

Në studimet tona, analizojmë përqindjet e titanit/calcit (Ti/Ca) dhe hekuri/potasi (Fe/K) në sedimentët detarë. Këto raportime gjeokimike funksionojnë si proxy, ose indikatorë të tërthortë të aktivitetit kontinentale, veçanërisht të rritjes së reshjeve dhe rrjedhjes së lumenjve.

Kur bie më shumë shi në bregdet, lumenjtë transportojnë më shumë material kontinentale në oqean. Për shembull, titani është një element që vjen nga tokat, ndërsa kalciumi është më i lidhur me organizmat detarë. Një rritje e raportit Ti/Ca tregon, pra, një shtesë më të madhe të materialit kontinentale — ose më shumë shi dhe erozion.

Analizat tona zbuluan një rritje të vazhdueshme të këtyre raportimeve gjatë kohës, duke arritur vlerat mesatare më të larta në 400 mijë vitet e fundit. Në shkallë orbitale — cikle prej rreth 100 mijë, 41 mijë dhe 23 mijë vjetësh të shkaktuara nga ndryshimet në orbitën dhe inclinimin e Tokës —, të dhënat tregojnë se periudhat akullnajore ishin të shënuara nga më shumë reshje në Amazonë. Ky model është i lidhur me ngjarje klimatike të ftohta në Atlantikun Verior, si ngjarjet Heinrich, ku blloqe të mëdha akulli shkëputen nga masa e akullit dhe ndikojnë në oqean dhe në qarkullimin atmosferik global.

Për të rikonstruktuar këto ndryshime me saktësi të lartë, përdorëm dëshminë sedimentare detare CDH-79, me 32 metra trashësi. Për të plotësuar studimet, analizojmë gjithashtu foraminiferat detarë, të cilat ruajnë informacione kimike mbi temperaturën dhe salinitetin e ujit të detit.

Kombinimi i këtyre të dhënave na lejon të rikonstruktojmë, me rezolucion të lartë, si klimën kontinentale ashtu edhe atë oqeanike, dhe të kuptojmë më mirë lidhjet midis Atlantikut të Tropikal dhe bregdetit të Amazonës gjatë gati dy milionë vjetëve.

Amplituda më e madhe e ngjarjeve të ftohta pas 650 mijë vjetësh — në fund të Pleistocenit — është e lidhur me një përgjigje proporcionalisht më të lagësht të Amazonës, siç tregojnë të dhënat.

Të kuptosh të kaluarën për të parashikuar të ardhmen

Studimet tona tregojnë se Amazonë, që përmban më shumë se gjysmën e specieve të bimëve tokësore në planet, gjithmonë është ndikuar thellësisht nga ndryshimet klimatike të së kaluarës. Pylli i Amazonës dhe biodiversiteti i tij evoluan në harmoni me ndryshimet klimatike dhe proceset gjeologjike dhe atmosferike. Të kuptuarit e kësaj të kaluarës është thelbësore për të parashikuar ndikimet e ndryshimeve aktuale dhe të ardhshme.

Ky studim i paprecedentë u krye në bashkëpunim midis Universitetit Federal Fluminense, Universitetit të Shtetit të Rio de Janeiro dhe Universitetit të Duke, SHBA, dhe u financua nga Fondacioni Carlos Chagas Filho për Mbështetjen e Kërkimit të Shtetit të Rio de Janeiro (Faperj) dhe Këshilli i Përmirësimit të Personelit Akademik (Capes).