Le të imagjinojmë se punojmë krah për krah me një robot, në mënyrë bashkëpunuese. Një ditë, roboti lëviz ngadalë, me butësi. Një ditë tjetër, ai shtyn shpejt dhe lëviz me të papritura. A do të na jepte kjo sjellje besim? A do të ndjeheshim po aq të sigurt në të dy rastet? Forma se si këto makineri lëvizin ndryshon besimin që na frymëzojnë. Dhe ky besim po bëhet gjithnjë e më i rëndësishëm.

Ndërveprimi njeri-robot – HRI për shkurt (Human-Robot Interaction) – është një fushë në zhvillim të plotë. Një studim i ri eksperimental, i kryer në një detyrë të montimit, ka treguar diçka që mund të duket e thjeshtë, por është thelbësore: si lëviz robot. Shpejtësia e tij, shpejtësia e shtytjes dhe forma e rrugëtimit të tij janë çelësat për t'u ndier rehat nga njerëzit.

Për shembull, në mjedise industriale, përdoren robotë bashkëpunues, si krahët robotikë, që montojnë pjesë pranë punëtorëve njerëzorë. Nëse këta krahë lëvizin në mënyrë të papritur ose të papërshtatshme, krijojnë mungesë besimi dhe stres, ndërsa lëvizjet e buta, të kontrolluara dhe koherente ndihmojnë në krijimin e një ambienti pune të sigurt dhe të rehatshëm.

Pse? Sepse nuk flasim vetëm për teknikë. Flasim për emocione. Lëvizja e një robot mund të transmetojë siguri ose mungesë besimi, ashtu si ndodh mes njerëzve.

As shumë shpejt, as shumë ngadalë

Gjatë eksperiments, u vëzhgua jo vetëm si punonin njerëzit pranë robotit, por edhe si ndiheshin. U mblodhën të dhëna fiziologjike me ndjesorë (aktiviteti i trurit, frekuenca e zemrës dhe djersitja e lëkurës), u analizuan pyetësorë mbi përvojën e tyre dhe u kushtua vëmendje reagimeve të tyre: çka thanë… dhe çka nuk thanë.

Modeli ishte i qartë: kur roboti lëvizte shumë ngadalë, njerëzit ndiheshin të pakëndshëm. Disa e perceptonin si “i papërgjegjshëm” ose “pak i zgjuar”. Por nëse kolegu mekanik lëvizte shumë shpejt, gjithashtu nuk pëlqehej. Njerëzit ndiheshin të pasigurt, pa mundur të parashikonin atë që do të ndodhte.

Besimi ndërtohet në një pikë të mesme. Bashkëpunimi funksionon vetëm kur lëvizjet janë natyrale dhe të parashikueshme.

Kënga e shpejtësisë në HRI

Për të shpjeguar këtë lidhje, propozojmë një koncept vizual: “kënga e shpejtësisë në HRI”. Le të imagjinojmë një këngë si ato që vizatojmë në matematikë. Në qendër është përvoja më e mirë: një ekuilibër në shpejtësinë dhe përshpejtimin e robotit. Sa më shumë largohemi nga kjo qendër, drejt shpejtësive shumë të larta ose shumë të ulëta, përvoja përkeqësohet.

Ky ekuilibër, megjithatë, nuk është i njëjtë për të gjithë. Ajo që një person percepton si një shpejtësi e përshtatshme, një tjetër mund ta ndjejë si shumë e ngadaltë ose shumë e shpejtë. Prandaj, një sfidë kryesore për robotikën e së ardhmes është të përshtatet me çdo përdorues.

Përtej teknikës: dizajnimi i emocioneve

Pse kemi nevojë që robotët të transmetojnë besim? Çelësi është se nëse njerëzit nuk ndihen të sigurt, nuk ka bashkëpunim efektiv. Deri kohët e fundit, robotika prioritzonte shpejtësinë dhe saktësinë. Por tani që makinat punojnë së bashku me njerëzit, gjithashtu rëndësi ka si na bëjnë të ndjehemi.

Dhe rezulton se shpejtësia e një robotit ndikon në emocionet tona. Na bën të ndjehemi të kontrolluar ose jashtë kontrollit. Lejon parashikimin ose shkakton ankth. Dhe e gjithë kjo ndikon në disponimin tonë për të bashkëpunuar ose jo.

Nga ana tjetër, pasi nuk jemi të gjithë të njëjtë, nga robotika e ndjenjave propozohet personalizimi dhe përshtatja e lëvizjes së robotit për çdo person. Çelësi është që dizajni nuk mund të mbetet vetëm tek ai teknik: gjithashtu duhet të shikojë tek ai njerëzor.

Për publikun

Sot, robotët si asistentë në spitale tashmë kryejnë detyra kujdesi. Gjithashtu i gjejmë në hotele, ku ndihmojnë në recepcion, ose në transportin e bagazheve. Për shembull, Pepper, një nga robotët më të njohur, u dizajnua për të ndërvepruar me njerëzit, për të qetësuar pacientët nervozë ose për të shoqëruar të moshuarit. Edhe pse tashmë nuk prodhohet, dizajni i tij vendosi bazat e asaj që sot e njohim si robotikë emocionale.

Një rast tjetër është ai i Hospi, i cili transporton medikamente brenda spitaleve dhe lejon që stafi të kalojë më shumë kohë duke u kujdesur drejtpërdrejt për pacientët. Këta robotë nuk kursenin vetëm kohë: ata ndihmojnë në uljen e stresit të punonjësve dhe përmirësojnë përvojën e atyre që i rrethojnë. Disa përshtatin sjelljen e tyre sipas reagimeve njerëzore, edhe pse personalizimi ende është i kufizuar.

Dizajnimi i besimit: sfida kryesore e së ardhmes teknologjike

Historia e robotikës është shënuar nga efikasiteti dhe kontrolli. Por ndërsa robotët largohen nga kafazet dhe ndajnë hapësirë me njerëzit, natyra e sfidës ndryshon. Nuk është më vetëm për të funksionuar në mënyrë efektive, por për të gjeneruar besim, në çdo ndërveprim, në çdo shenjë.

Nëse duam që bashkëjetesa midis njerëzve dhe robotëve të jetë e mundur, nuk mjafton të përmirësojmë kodin. Duhet të shikojmë përtej performancës dhe të fillojmë të pyesim veten: si lëviz ky robot? Çfarë ndjesish shkakton tek ai që e vëzhgon? Kush udhëheq marrëdhënien? Përgjigjja është në detaje. Sepse aty, në atë që është më e përditshmja, vendosim nëse vërtetë duam të ndajmë hapësirë dhe besim me teknologjinë e së nesërmes.