Tërmet në Kamçatka: Çfarë dimë për një nga tërmetet më të fuqishme të regjistruara ndonjëherë?

Më 30 korrik të mërkurë rreth orës 11:30 me orën lokale, një tërmet me magnitudë 8,8 goditi bregun e gadishullit të Kamçatkës në lindje të skajshme të Rusisë. Rajoni është vendi i një aktiviteti sizmik që prej disa muajsh, dhe dhjetëra pasgoditje kanë ndodhur tashmë rreth këtij tërmeti. U janë lëshuar shpejt paralajmërime për tsunami në të gjithë Paqësorin – dhe disa prej tyre tashmë janë shkarkuar.

---

Me një thellësi prej rreth 20 kilometra, ky tërmet i fuqishëm, i cili renditet ndër dhjetë më të fuqishmit që janë regjistruar ndonjëherë dhe më i rëndësishmi në botë që nga viti 2011, shkaktoi dëmtime materiale dhe lëndime në qytetin më të madh fqinj, Petropavllovsk-Kamçatski, i vendosur vetëm 119 kilometra larg epiqendrës.

Paralajmërime për tsunami dhe evakuime janë shkaktuar në Rusi, Japoninë dhe Havai, dhe janë lëshuar këshilla për Filipinet, Indonezinë dhe madje edhe Zelandën e Re dhe Perun.

Të gjithë rajoni i Paqësorit është shumë i ekspozuar ndaj tërmeteve të fuqishme dhe tsunami-ve që pasojnë, sepse ndodhet në “rripin e zjarrit”, një zonë aktiviteti sizmik dhe vullkanik intensiv. Dhjetë tërmetet më të fuqishme që janë regjistruar ndonjëherë në histori moderne janë të gjitha ndodhur në rripin e zjarrit.

Kjo është arsyeja pse tektonika e pllakave e bën këtë pjesë të botës kaq të paqëndrueshme.

Pse Kamçatka është prekur nga tërmete kaq të dhunshme?

Në det të hapur të gadishullit të Kamçatkës gjendet fossa e Kurileve, një kufi tektonik ku pllakën e Paqësorit e shtyn nën pllakën e Okhotsk.

Ndërsa pllakat tektonike vazhdimisht lëvizin njëra ndaj tjetrës, ndërfaqja midis pllakave tektonike shpesh është « bllokuar ». Tensioni i lidhur me lëvizjen e pllakave grumbullohet deri sa të kalojë rezistencën e ndërfaqes, dhe pastaj lirohet në formën e një thyerje të papritur: një tërmet.

Për shkak të sipërfaqes së madhe të ndërfaqes në kufijtë e pllakave, si në gjatësi ashtu edhe në thellësi, thyerja mund të shtrihet në zona të mëdha në kufirin e pllakave. Kjo çon në disa nga tërmetet më të rëndësishme dhe potencialisht më shkatërruese në botë.

Një faktor tjetër që ndikon në frekuencën dhe intensitetin e tërmeteve në zonat e subduksionit është shpejtësia me të cilën lëvizin të dy pllakat krahas njëra-tjetrës.

Në rastin e Kamçatkës, pllakë e Paqësorit lëviz rreth 75 milimetra në vit krahas pllakës së Okhotskut. Kjo është një shpejtësi relativisht e lartë për pllakat tektonike, gjë që shpjegon pse atje ndodhin më shpesh tërmete sesa në zona të tjera të subduksionit. Në vitin 1952, një tërmet me madhësi 9,0 ndodhi në të njëjtën zonë të subduksionit, vetëm rreth 30 kilometra larg tërmetit me madhësi 8,8 të sotëm.

Ndër shembuj të tjerë të tërmeteve në kufirin e një pllake në subduksion, mund të përmenden tërmeti me madhësi 9,1 që goditi rajonin e Tohoku në Japoninë në vitin 2011 dhe tërmeti me madhësi 9,3 që goditi Sumatrën dhe ishujt Andaman në Indonezi më 26 dhjetor 2004. Këta dy tërmete filluan në një thellësi relativisht të ulët dhe shkaktuan një thyerje të kufirit të pllakave deri në sipërfaqe.

Ata ngritën një anë të fondit detar krahas tjetrës, duke lëvizur të gjithë kolonën e ujit të oqeanit që ndodhet mbi të dhe duke shkaktuar tsunami shkatërruese. Në rastin e tërmetit të Sumatrës, thyerja e fondit detar ndodhi në një gjatësi prej rreth 1,400 kilometra.

Çfarë do të ndodhë tani?

Në momentin kur po shkruajmë këto rreshta, rreth gjashtë orë pas tërmetit, janë regjistruar tashmë 35 pasgoditje me madhësi mbi 5,0, sipas shërbimit amerikan të monitorimit sizmik (United States Geological Survey, USGS).

Pasgoditjet ndërtohen kur tensionet në koren tokësore ri-rrenditen pas tërmetit kryesor. Ato shpesh janë me madhësi më të ulët se tërmeti kryesor me një pikë. Në rastin e tërmetit të sotëm, kjo do të thotë se pasgoditje me madhësi mbi 7,5 janë të mundshme.

---

Lexoni gjithashtu: Pse ndodhin tërmete në zinxhir në Turqi dhe Siri

---

Për një tërmet të këtij madhësie, pasgoditjet mund të vazhdojnë për javë, madje edhe për muaj, por madhësia dhe frekuenca e tyre zakonisht zvogëlohen me kalimin e kohës.

Tërmeti i sotëm gjithashtu shkaktoi një tsunami që tashmë ka prekur komunitetet bregdetare të gadishullit të Kamçatka, ishujve Kurile, dhe Hokkaido në Japoninë.

Gjatë orëve të ardhshme, tsunami do të përhapet përmes Paqësorit, duke arritur Havajinë rreth gjashtë orë pas tërmetit dhe duke vazhduar deri në Çili dhe Peru. [ndlt: në kohën kur po përkthejmë këtë, alarmet në Havaji janë zvogëluar dhe anuluar në Filipine. Valët kanë arritur bregun perëndimor të Shteteve të Bashkuara, deri në një metër lartësi në Kaliforni dhe Oregon.]

Specialistët e tsunami-ve do të vazhdojnë të përmirësojnë modelet e tyre për efektet e tsunami-së ndërsa ai përhapet, dhe autoritetet e mbrojtjes civile do të ofrojnë këshilla autoritare mbi efektet lokale të pritshme.

---

Lexoni gjithashtu: Alarmet për tërmetet dhe tsunami-t: si të fitoni disa sekonda të vlefshme

---

Çfarë mësimesh mund të nxjerrim nga ky tërmet për rajone të tjera të botës?

Fatkeqësisht, tërmetet me një shkallë të tillë janë të rralla. Megjithatë, efektet e tyre në nivel lokal dhe global mund të jenë shkatërruese.

Përveç madhësisë së tyre, disa aspekte të tërmetit që goditi Kamtshatka sot do ta bëjnë atë një temë kërkimi shumë të rëndësishme.

Për shembull, rajoni ka përjetuar një aktivitet shumë të fuqishëm sizmik gjatë muajve të fundit dhe një tërmet me madhësi 7,4 u ndje më 20 korrik. Ndikimi i këtij aktiviteti të mëparshëm në vendndodhjen dhe kohën e tërmetit të sotëm do të jetë një element kyç i këtij hulumtimi.

Ashtu si Kamtshatka dhe veriu i Japonisë, Zelanda e Re ndodhet mbi një zonë subduksioni, madje mbi dy zona subduksioni. Më e madhe, zona e subduksionit të Hikurangi, shtrihet në detin pranë bregut lindor të ishullit të Veriut.

Sipas karakteristikave të kësaj interfejsi tektonik dhe arkivave gjeologjike të tërmeteve të kaluara, zona e subduksionit të Hikurangi është e prirur të prodhojë tërmete me madhësi 9. Kjo nuk ka ndodhur kurrë në histori, por nëse do të ndodhte, do të shkaktonte një tsunami.

Kërcënimi i një tërmeti të madh në një zonë subduksioni nuk është kurrë i hedhur poshtë. Tërmeti që ndodhi sot në Kamtshatka është një kujtesë e rëndësishme për të gjithë ata që jetojnë në zona sizmike për të qenë të kujdesshëm dhe të marrin parasysh paralajmërimet e autoriteteve të mbrojtjes civile.