Vajzat Venezuelane që Migrojnë në Brazil Jetojnë me Frikë dhe Dhunë në të Dy Anët e Kufirit

Maria (emër fictiv) arriti në Brazil vetëm me vajzën e saj nëntëvjeçare, pas një udhëtimi të gjatë tri-ditorësh përmes las trochas, si quhen rrugët e improvizuara, jozyrtare ose joformale të përdorura nga emigrantët venezuelanë që kalojnë kufirin midis dy vendeve, në veri të Roraima-s. Ajo u drejtua drejt kësaj alternative të rrezikshme për shkak të mungesës së benzinës dhe mbylljes së kufirit të rregullt. Ajo ikën nga varfëria ekonomike e vendit të saj, dhe ëndërronte për studime për vajzën e saj, siguri, dinjitet dhe mundësinë për të rindërtuar jetën e saj në Brazil. Por, kur mbërriti në Boa Vista, duhej të përballej me shumë sfida. Të cilat përfshinin gjuhën e ndryshme, mungesën e njohjes së diplomës së saj, vështirësitë për të gjetur një punë dhe kulturën mashkiste të rajonit. Ajo gjeti një punë si punëtore e përditshme, në informalitet, pa mbrojtje sociale. Dhe ndodhi më i keqi: ajo u dhunua nga burri që e punësoi, mbeti shtatzënë dhe solli në jetë një vajzë tjetër, rezultat i dhunës së padukshme dhe të pa ndëshkuar që pësoi.

Rritja e vazhdueshme e fluksit migrator

Historia e Maria, edhe pse unike, përsëritet me shumë gra të tjera venezuelane që arrijnë në Brazil përmes kufirit me Roraima-n. Që nga fillimi i krizës migratore, rreth vitit 2015 dhe 2016, vendi ka pranuar më shumë se 680 mijë venezuelanë, sipas të dhënave të Platforma Response for Venezuelans (R4V), me një mesatare që ka arritur më shumë se 500 persona duke kaluar kufirin çdo ditë, në vitin 2025. Rritja e vazhdueshme e fluksit është e menaxhuar nga ajo që quhet Operacioni Acolhida, një përpjekje ndërinstitucionale e qeverisë federale, me mbështetjen e OKB-së dhe organizatave të shoqërisë civile, që organizon pritjen emergjente dhe promovon atë që quhet procesi i interiorizimit, që është riatdhesimi vullnetar i refugjatëve dhe migrantëve në qytete të tjera braziliane, me më shumë kapacitete për të pranuar banorë të rinj se sa Boa Vista.

Megjithatë, pavarësisht ekzistencës së një kornize ligjore mbrojtëse dhe politikave publike që sigurojnë qasjen në shëndetësi, arsim dhe punë formale, realiteti në terren është më kompleks. Shumë nga strehimet e pritjes në Roraima funksionojnë në kushte të mbipopullimit, mungojnë shërbime të specializuara, sidomos për gratë, dhe strukturat institucionale ende riprodhojnë pabarazitë gjinore.

Internacionalizimi, nga ana tjetër, mund të përfaqësojë një mundësi për rifillim, por gjithashtu një prishje e re: gratë zhvendosen pa rrjete mbështetëse, shpesh për në rajone ku përballen me racizëm, xenofobi dhe pamjaftueshmëri në akses në banesë, punë dhe shërbime publike si ndihma sociale.

Pranimi dhe rreziqet për gratë në zhvendosje të detyruar

Për të kuptuar këto dinamikë, ne, nga Programi i Doktoratës në Shkencat Shoqërore dhe të Sjelljes të Universitetit La Coruña, në Spanjë, në bashkëpunim me Universitetin Federal të Minas Gerais, kryem një hulumtim mbi rreziqet dhe dhunën që përjetojnë gratë refugjate venezuelane, kërkuesit e azilit dhe migrantët në Brazil. Kërkuam të kuptonim jo vetëm rrugët individuale, por edhe sistemet që mbajnë këto gra në gjendje të cenueshme, edhe pasi kalojnë kufirin.

Metodologjia e hulumtimit kombinoi teknika cilësore dhe sasiore. U organizuan grupe fokus me gratë venezuelane në Roraima dhe në qytete të brendshme, si São Paulo dhe Rio de Janeiro. Bëmë intervista në thellësi me mbijetues të dhunës gjinore dhe me informatorë kyç, si profesionistë të OKB-së, organizata të grave, shtëpi pritjeje dhe asistente sociale. Gjithashtu u analizuan të dhëna sekundare nga bazat kombëtare dhe ndërkombëtare, si IBGE, Ministria e Drejtësisë dhe Sigurisë Publike dhe platforma R4V.

Modeli i vazhdueshëm i dhunës

Rezultatet zbulojnë një model të vazhdueshëm agresioni që fillon ende në Venezuelë, me përshkallëzimin e dhunës së gjinisë, mungesën e ushqimit dhe mungesën e përgjigjes shtetërore. Zgjatet në rrugët e largimit, zakonisht të shënuara nga abuzime dhe rreziqe të trafikimit të njerëzve, duke qenë se kryerësit kryesorë janë njerëz të panjohur (34%), grupe kriminale ose bandave (27%), partneri ose ish-partneri (12%), grupe të armatosura të paligjshme (10%) dhe policia ose ushtarët (4%). Dhe e gjitha kjo ripërjetohet kur mbërrijnë në Brazil.

Për gratë që jetojnë në kufi, një nga çdo pesë prej tyre ka përjetuar dhunë seksuale të paktën një herë në jetën e tyre, shumë prej partnerëve të tyre. Për më tepër, ata besojnë se janë kryesisht subjekt i dhunës seksuale (30%), dhunës fizike (26%), socio-ekonomike (16%) dhe trafikimit (12%) në Brazil. Me fjalë të tjera, rreziku nuk përfundon kur kaloni kufirin, ai thjesht ndryshon formë dhe adresë.

Ne kemi identifikuar që Operacioni Acolhida dhe qendrat e tyre të strehimit, edhe pse ofrojnë mbrojtje emergjente, dështojnë në mos marrjen parasysh të nevojave specifike të grave. Logjika e përgjigjes humanitare mbetet e fokusuar në një qasje neutrale, e cila herë pas here injoron faktorë si gjinia, mosha dhe aftësia. Bashkëjetesa e detyruar me burra të panjohur, mungesa e hapësirave të sigurta dhe mbingarkesa me kujdesin për fëmijët janë elementë që, larg të përfaqësojnë mirëseardhje, vazhdojnë ciklin e dhunës. Nga gratë venezueliane që jetojnë në Roraima, 43% ndihen të pasigura në hapësira publike, 25% në qendrat e Operacionit Acolhida, 17% në shtëpitë e tyre dhe 8% në vendin e punës.

Për më tepër, hulumtimi thekson rëndësinë e adoptimit të një qasje ndërsektoriale. Ndërsektorialiteti shfaqet si një koncept thelbësor për të kuptuar format e ndryshme të dhunës të përjetuara në kontekstin e largimit të detyruar. Ky koncept thekson ndërvarësinë midis akseve të ndryshme të shtypjes, si gjinia, raca, etnia, orientimi seksual dhe identiteti gjinor.

Situatë edhe më e vështirë për të zezat dhe indigjenët

Duke u bazuar në këtë qasje, është e mundur të kuptohet se përvojat e dhunës dhe vulnerabilitetit nuk janë homogjene, por ndryshojnë sipas shumëdimensionalitetit të identitetit të çdo gruaje.

Gruajat e zeza dhe indigjenët raportuan për përvoja edhe më të ashpra, të shënuara nga diskriminimi racor dhe injorimi. Ndërsa stigma rreth mitit të “gruas venezueliane hiperseksualizuar” ishte e përsëritur në rrëfime, duke zbuluar se si stereotipet gjinore dhe kombëtare lidhen për të justifikuar praktikat e ngacmimit, shfrytëzimit seksual dhe përjashtimit social. Për shembull, shumë gra të intervistuara raportuan se kishin ndaluar të kërkonin shërbime shëndetësore për shkak të frikës nga paragjykimet ose mosmarrëveshja në komunikim.

Internacionalizimi, politika kryesore e Operacionit Acolhida, gjithashtu ishte subjekt i analizës. Edhe pse në teori përfaqëson një strategji për të ulur ngarkesën në kufi dhe për të përmirësuar integrimin lokal, efektet e saj janë të paqarta. Ndërsa disa gra gjetën punë, banesë dhe më shumë stabilitet në qytete si São Paulo dhe Rio de Janeiro, të tjera raportuan se mungesa e rrjeteve mbështetëse dhe mosnjohja e shërbimeve të disponueshme i bënë edhe më të vulnerueshme kur mbërritën në qytete të mëdha. Pengesa e gjuhës, për shembull, u përmend si një nga barrierat kryesore për qasjen në të drejta dhe ndërtimin e autonomisë.

Frikë që vetëm ndryshon format

Përvojat e jetuara nga gratë venezueliane si në kufi ashtu edhe në qytetet e interiorit zbulojnë një ndryshim të madh në llojet e pritjes dhe vështirësitë e përballura. Edhe pse kufiri ka një strukturë emergjence më të konsoliduar, gratë ende përballen me sfida të mëdha. Internacionalizimi, edhe pse është një strategji për të ulur ngarkesën në kufi, duhet të shoqërohet me politika publike më efektive për të siguruar mbrojtjen e vazhdueshme të grave.

Duke dëgjuar rrëfimet, u bë e qartë se dhuna gjinore në largimin e detyruar nuk është një devijim nga rruga, ajo është pjesë e rrugës. Dhe, për shumë, “destinacioni i sigurt” ende është në pritje. Arritja në Brazil nuk do të thotë më shumë mbrojtje, frika vetëm ndryshon format.

Përballë këtij skenari, është urgjente të mendohet për politika migratore me përbërje të tilla si gjinia, raca, etnia, mosha, orientimi seksual dhe identiteti gjinor, që njohin veçoritë dhe diversitetet. Është e nevojshme që pritja të kalojë nga vetëm logjistike në një proces të vërtetë mbrojtës, përfshirës dhe transformues për ata që kërkojnë në Brazil një jetë më të mirë.