Vendimi i NATO-s për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes mund të ketë ndikime për Brazilin

Vendimi historik i NATO-s për të rritur për 5% të PBB-së shpenzimet për mbrojtje, i miratuar në kryesinë në Hagë, më datat 24 dhe 25 qershor 2025, shënon një kapitull të ri në gjeopolitikën ndërkombëtare. Më shumë se një përplasje mes fuqive të mëdha, ky veprim mund të ketë ndikime direkte — dhe ndoshta të papritura — për Brazilin, i cili historikisht mban një pozicion të fuqisë paqësore dhe jo-aligjente në aspektin ushtarak.

Presioni për rritjen e shpenzimeve ushtarake, kryesisht nga Shtetet e Bashkuara, të udhëhequra nga Donald Trump, që prej vitesh kërkojnë një “ndarje më të drejtë të kostove” brenda NATO-s. Tani, përveç 2% “të vjetërve”, vendet evropiane duhet të përparojnë drejt 5% të PBB-së për mbrojtje deri në vitin 2035 — një rritje e konsiderueshme për shumë aleatë, si Spanja, e cila tashmë ka shprehur publikisht se nuk dëshiron (ose nuk ka mundësi) të ndjekë këtë ritëm.

Arsyetimi kryesor është rritja e kërcënimeve në botë: nga Rusia deri te paqëndrueshmëria në Lindjen e Mesme, duke kaluar përmes sfidave kibernetike dhe teknologjive të reja ushtarake. Vende si Polonia dhe Estonia, më pranë kufirit rus, tashmë kanë njoftuar se synojnë të kalojnë nivelin e propozuar, edhe pse me ndikime në fusha të tjera të buxhetit kombëtar.

Për shumë brazilianë, ky temë mund të duket larg. Por, në një botë gjithnjë e më shumë të armatosur, cikli i ri i shpenzimeve globale për mbrojtje ndikon drejtpërdrejt në çështje të përditshme. Brazili, deri tani i njohur për diskursin e “fuqisë paqësore”, mund të ndjehet i shtyrë të rishikojë politikën e jashtme — qoftë për të përshtatur standardin ndërkombëtar të ri, qoftë për të ruajtur autonominë e tij.

Me vendet e pasura që po investojnë më shumë në armë, konkurrenca për teknologji strategjike dhe zinxhirë prodhimi global gjithashtu po intensifikohet. Kjo, pavarësisht dëshirës tonë, mund të ndikojë seriozisht në tregtinë e jashtme, marrëveshjet diplomatike dhe madje edhe në aftësinë e Brazilit për të vepruar si ndërmjetës në kriza ndërkombëtare. Në kontekstet e krizës, vendet që nuk investojnë në mbrojtje zakonisht kanë më pak peshë në vendimmarrje multilaterale — siç tregojnë episode të fundit që përfshijnë Ukrainën dhe Lindjen e Mesme.

Mjedisi i ri global paraqet disa dilema. Nga njëra anë, rritja e buxhetit të mbrojtjes në Brazil do të nënkuptonte zhvendosje burimesh nga fusha të tilla si shëndetësia, arsimi dhe lufta kundër varfërisë — sfida ende urgjente në vend. Nga ana tjetër, mos pjesëmarrja në këtë agjendë mund të çojë në izolim në diskutime strategjike dhe humbje të rëndësisë ndërkombëtare.

Në të njëjtën kohë, skenari mund të jetë një mundësi për vendin të investojë në sektorë të teknologjisë së lartë me dy përdorime (dual: civil dhe ushtarak), si sigurinë kibernetike, inteligjencën artificiale dhe satelitët. Kompanitë braziliane të mbrojtjes, si Embraer, tashmë kanë rol ndërkombëtar dhe mund të përfitojnë nga një ambient më i favorshëm për inovacionin.

Sfidat janë të gjetjes së një ekuilibri: si të mbrohen interesat kombëtare pa hequr dorë nga tradita paqësore? Si të marrin pjesë në zinxhirët globalë të teknologjisë pa u përfshirë në përplasje gjeopolitike që kundërshtojnë politikën tonë të jashtme tradicionale?

Një pikë kyçe tjetër është ndikimi i këtij skenari të ri global në BRICS dhe integrimin e Brazilit në Amerikën e Jugut. Ndërsa vende si Indi dhe Kina gjithashtu rrisin buxhetet e tyre ushtarake, grupi mund të ndahet midis atyre që ndjekin paradigmen e re të NATO-s dhe atyre që preferojnë një rrugë të pavarur.

Në Amerikën e Jugut, Brazili tradicionalisht vepron si udhëheqës në iniciativat e mbrojtjes kolektive dhe zgjidhjes paqësore të mosmarrëveshjeve. Rritja e shpenzimeve globale mund të detyrojë fqinjët tanë të rishikojnë politikat e tyre, duke ndikuar në marrëveshjet rajonale dhe stabilitetin e rajonit.

Dhe tani?

E ardhmja do të varet nga zgjedhjet politike. Brazili mund të adoptojë një qëndrim më të madh investimi në mbrojtje, duke shfrytëzuar për të modernizuar forcat e tij të armatosura dhe për të nxitur inovacionin teknologjik. Ose mund të forcojë vullnetin e tij si ndërmjetës, duke u fokusuar në mekanizma të sigurisë kolektive, diplomaci dhe bashkëpunim rajonal.

E sigurt është që, në një botë më të armatosur, neutraliteti pasiv do të bëhet gjithnjë e më i pamundur. Debati publik mbi rolin e vendit tonë në rendin e ri global është i ngutshëm — dhe duhet të shkojë përtej përgjigjeve automatike, qoftë përmes rimbushjes së armëve ose paqes. Në fund të fundit, vendimi i NATO-s shënon vetëm fillimin e një faze të re. Është në dorën e Brazilit të vendosë si të përgjigjet, pa humbur identitetin e tij as kapacitetin për të vepruar si protagonist në kohë pasigurie.