Çfarë bën Evropa përballë gjigantëve të teknologjisë së madhe?

Për t’u përballur me gjigantët e teknologjisë digjitale, Bashkimi Evropian është pajisur me një legjislacion ambicioz: rregullorja evropiane për shërbimet digjitale. Më shumë se një vit pas hyrjes në fuqi, ajo mbetet e komplikuar në zbatimin e saj, dhe vuan të imponohet përballë arbitraritetit të platformave.

Shërbime të tilla si Meta ose X kanë marrë gjatë kohës fuqinë për ndryshimin e rregullave që ndikojnë në jetën private ose lirinë e shprehjes, në varësi të interesave tregtare ose mundësive politike. Meta gjithashtu njoftoi fundin e programit të saj të verifikimit të faktit në lidhje me dezinformimin në janar 2025, pak para kthimit në pushtet të Donald Trump, i cili shprehte një armiqësi të dukshme ndaj kësaj politike.

Nga ana e qeverive, vendimet për rregullimin duket se luhaten midis ndërhyrjes selektive dhe mosveprimit strategjik. Nën pretekstin e rendit publik ose të sigurisë kombëtare, rrjete sociale janë dënuar në disa vende ndërsa të tjera kanë shpëtuar nga rregullimi. Ndërkohë, ndalimi i fundit në Shtetet e Bashkuara i rrjetit social kinez TikTok – i pezulluar për momentin – ofron një ilustrim të fuqishëm. Në të njëjtën kohë, Meta, e cila kryen një grumbullim masiv të të dhënave të përdoruesve por që ofron cilësinë vendimtare të qenit amerikane, nuk është shqetësuar. Ky rregullim me gjeometri të ndryshueshme ushqen një ndjenjë të paekuilibruar.

Nga e hëna deri të premten + e diel, merrni falas analizat dhe shpjegimet e ekspertëve tanë për një këndvështrim tjetër mbi lajmet. Abonohuni sot!

Le Digital service act, un modèle de cogestion de l’espace numérique à inventer

Bashkimi Evropian përpiqet të përshtatet si një mbrojtës me një legjislacion të ri, regullorja evropiane mbi shërbimet digjitale (Digital Services Act në anglisht, ose DSA), e cila hyri në fuqi në shkurt 2024, duke synuar kryesisht të sjellë më shumë transparencë në veprimet e moderimit të përmbajtjes dhe të ndërtojë një ekosistem të përgjegjësisë së përbashkët. Tani, platformat duhet jo vetëm të justifikojnë vendimet e tyre të moderimit, por edhe t’u dorëzojnë autoriteteve kompetente raporte transparence që kanë për qëllim të publikohen. Këto raporte përmbajnë – në parim – të dhëna të sakta mbi veprimet e moderimit të kryera, teknikat e përdorura për këtë qëllim ose efektivat e mobilizuar.

DSA gjithashtu formalizoi rolin e « sinjalizuesve të besueshëm », shpesh organizata të shoqërisë civile të përcaktuara për ekspertizën e tyre dhe të cilat raportimet e tyre duhet të trajtohen me prioritet. Lista e këtyre entiteteve zgjerohet, duke shënuar që ky mekanizëm tashmë është funksional: në Francë, dy shoqata për mbrojtjen e të rinjve dhe fëmijërisë bëjnë pjesë (e-Enfance dhe Point de Contact), së bashku me Shoqatën Kombëtare të Parandalimit në Alkoolologji dhe Addiktologji dhe Shoqatën kundër piratimit audiovizual.

Gjithashtu, përdoruesit kanë në dispozicion rrugë të reja ankese, të përfaqësuara nga organizma për zgjidhjen e jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve. Strukturat si « Qendra e Ankesave Evropë » ose « Të Drejtat e Përdoruesit » tashmë ofrojnë procedura të tilla, të destinuara për të kundërshtuar vendimet e moderimit të platformave.

Hetimet e para në vazhdim kundër gjigantëve të teknologjisë së informacionit

Këto mekanizma janë tashmë të mobilizuar nga përdoruesit e rrjeteve sociale dhe kanë prodhuar tashmë vendimet e tyre të para – Qendra e Apelimeve Evropa njoftoi në mars 2025 se kishte marrë më shumë se një mijë ankesa dhe kishte miratuar një qindarkë vendimesh. Megjithatë, duke pasur parasysh krijimin e tyre shumë të ri, do të duhet të presim publikimin e raporteve të tyre të para të transparencës, në muajt në vijim, për të nxjerrë disa bilanca të para.

Bazuar në këtë rregullore të re, Komisioni Evropian ka nisur që nga fundi i vitit 2023 disa hetime që kanë për qëllim përcaktimin e përputhshmërisë me DSA të aktiviteteve të një sërë shërbimesh digjitale. Duke pasur parasysh kompleksitetin dhe teknikën e procedurave dhe hetimeve (ndonjëherë të penguara nga mangësia e bashkëpunimit ose provokimet të entiteteve të synuara), disa muaj duket se janë të nevojshëm ende për të vlerësuar ndikimin e tyre.

Po ashtu, ARCOM, autoriteti i pavarur përgjegjës për zbatimin e DSA në territorin francez si koordinator kombëtar, ka zbatuar misionet që i janë caktuar, kryesisht mbi bazën e ligjit të datës 21 maj 2024 që synon sigurimin dhe rregullimin e hapësirës digjitale. Ky i fundit e autorizon atë të kryejë inspektime dhe kontrolla mbi bazën e së drejtës evropiane: ajo ka kryer, në vitin 2025, hetime ndaj faqeve pornografike që nuk kanë vendosur procedura të përshtatshme për verifikimin e moshës së vizitorëve, hetime që mund të çojnë në bllokim në fund.

Le DSA, një mbrojtje e brishtë e penguar në zbatimin e saj

Megjithatë, struktura e sofistikuar e DSA-së vuan për të bindur shoqërinë civile dhe shumë aktorë politikë, të shpejtë për të kërkuar miratimin e masave të kontrollit dhe të sanksioneve. Ky tekst përballet gjithashtu me disa kategori sfidash që i ikin vetëm racionalitetit të së drejtës.

Së pari, ky tekst duhet të gjejë zbatim në një kontekst tensionesh të ashpra politike dhe shoqërore. Nga kjo pikëpamje, zgjedhjet evropiane dhe kombëtare të vitit 2024 kanë përfaqësuar një test të dukshëm – ndonjëherë jo shumë bindës siç tregon anullimi i rrethit të parë të zgjedhjeve presidenciale në Rumani për shkak të akuza për manipulim të algoritmeve të TikTok.

Udhëzuesit të prodhuar nga Komisioni në mars 2024, megjithatë, kishin bërë thirrje për platformat shumë të mëdha që të marrin përgjegjësitë e tyre, duke u nënshtruar veçanërisht standardeve të rritura në fushën e pluralizmit dhe të përputhshmërisë me të drejtat themelore. TikTok dhe Meta kryesisht u angazhuan për marrjen e masave për identifikimin e përmbajtjeve politike të gjeneruara nga inteligjenca artificiale. Raporti post-zgjedhor i qershorit 2025 i përgatitur nga komisioni konfirmon se këto masa nuk kanë qenë të mjaftueshme, dhe se mbrojtja e integritetit të mjedisit dixhital gjatë periudhës së fushatës do të mbetet një sfidë për vitet në vijim.

Së dyti, DSA mund të margjinalizohet nga vetë shtetet anëtare, të cilat mund të ushtrojnë një formë të fuqisë së butë duke shmangur mekanizmat formale të sjellura nga kjo legjislacion. Neutralizimi nga TikTok, në qershor 2025, i hashtag-ut « #SkinnyTok », i lidhur me idenë e glorifikimit të dobësisë ekstreme, u paraqit si rezultat i një veprimi të drejtpërdrejtë nga qeveria franceze sesa si një zbatim formal i procedurave të DSA-së. Në thelb, deklaratat politike të ekzekutivit francez lënë të kuptohet se veprimet e tij mund të zëvendësojnë zbatimin e së drejtës evropiane, madje edhe ta shmangin atë.

Së treti, së fundi, gjeopolitika padyshim ndikon në zbatimin e së drejtës evropiane. Në fakt, DSA synon të rregullojë multinacionale kryesisht të bazuara në Shtetet e Bashkuara, gjë që shkakton një përplasje midis referencave ligjore, kulturore dhe politike të ndryshme. Kjo vërtetohet nga thirrja në Amendamentin e Parë amerikan për lirinë e shprehjes për të kundërshtuar zbatimin e së drejtës evropiane, ose kërcënimet e Shtëpisë së Bardhë ndaj BE-së duke synuar ta pengojnë atë të sanksionojë kompanitë amerikane. Le të kujtojmë gjithashtu miratimin nga Donald Trump e një dekret që përmend mundësinë e vendosjes së sanksioneve ndaj shteteve që do të rregullojnë aktivitetet e kompanive amerikane në sektorin digjital, bazuar në konsiderata të « sovranitetit » dhe « konkurrencës ». Këto presione janë veçanërisht të dëmshme pasi nuk ka alternativa evropiane që mund të tërheqin volume të krahasueshme të përdoruesve si ato të rrjeteve sociale të zotëruara nga kompanitë amerikane ose kineze.

Një tekst i sfiduar edhe para zbatimit të tij të plotë

Kështu, DSA është subjekt i sfidave nga aktorë jashtë BE-së si dhe nga brenda saj. Disa kritikojnë kompleksitetin e tij ose ekzistencën e tij të thjeshtë, ndërsa të tjerë kërkojnë një zbatim më agresiv. Zbatimi i këtij teksti nuk kishte për qëllim të ishte një zgjidhje magjike për të gjitha problemet e moderimit. Për më tepër, në masën që BE dëgjoi të zëvendësonte një fenomen të paqartë të vetë-rregullimit të platformave me një model kërkues të ko-rregullimit duke përfshirë aktorë publikë, kompani dhe shoqëri civile, suksesi i DSA varet nga zhvillimi i një ekosistemi kompleks ku rregulloret e detyrueshme janë nën presion politik dhe qytetar të vazhdueshëm, dhe plotësohen nga kode të sjelljes vullnetare.

Veprimet dhe deklaratat e palëve të interesuara në debatin publik – për shembull akuzat e rregullta për censurë të shprehura nga disa pronarë platformash – shkaktojnë një konfuzion të dukshëm në kuptimin e asaj që lejon ose jo, rregullorja ekzistuese. Vegla për rregullimin e rrjeteve sociale ekzistojnë tashmë: duhet të vlerësohet përmbajtja dhe ndikimi i tyre me distancë, dhe t’i shfrytëzohen në mënyrë efektive dhe rigoroze, para se të kërkohet krijimi i rregulloreve të reja të rastit, të cilat mund të dëmtojnë më shumë të drejtat e individëve në internet.

Kjo artikull është propozuar në partneritet me kolokumin « Propagimet, një paradigmë e re për shkencat shoqërore? », i cili do të mbahet në Cerisy nga data 25 deri më 31 korrik 2025.