Çfarë është disforia e ndjeshmërisë ndaj refuzimit në ADHD? Dhe si ta menaxhoni?

Imagjinoni që shoku juaj nuk ka kthyer përgjigje për një mesazh për disa orë. Shumë njerëz mund të mendojnë, “ndoshta janë thjesht të zënë”.

Por dikush me çrregullimin e hiperaktivitetit me deficit të vëmendjes (ADHD) mund të përfshihet në një rrjedhë mendimesh si, “ata duhet të më urrejnë!” ose “Unë kam prishur miqësinë!”

Këto reagime emocionale të forta ndaj refuzimit të vërtetë ose të imagjinuar janë pjesë e asaj që quhet disforia e ndjeshme ndaj refuzimit.

Termi nuk është një diagnozë zyrtare, por po fiton popullaritet në kërkime dhe punë klinike, sidomos mes të rriturve që kërkojnë të kuptojnë më mirë veten.

Pra, çfarë është disforia e ndjeshme ndaj refuzimit, si lidhet ajo me ADHD-në, dhe si mund ta trajtojmë atë me më shumë mëshirë?

Më shumë se thjesht mospranim i kritikës

Çdo kush ndjen dhimbje kur kritikohet ose lëshohet jashtë. Por disforia e ndjeshme ndaj refuzimit nuk është vetëm për “mos pëlqimin” e feedback-ut. Fjala disfori i referohet një shqetësimi emocional të fortë.

Njerëzit me disfori të ndjeshme ndaj refuzimit përshkruajnë reagime të tepruara ndaj refuzimit të perceptuar, edhe nëse askush nuk ka thënë ose bërë diçka të egër.

Një komente e shkurtër si “Mendoja se do ta bëje kështu” mund të shkaktojë ndjenja turpi, siklet ose dyshimi për veten.

Dhimbja emocionale shpesh ndihet e menjëhershme dhe e përfshin plotësisht, duke i bërë disa njerëz të tërhiqen, të kërkojnë falje shumë ose të reagojnë ashpër për të mbrojtur veten.

Truri me ADHD dhe hipersensitiviteti emocional

ADHD shpesh lidhet me vëmendjen ose impulsivitetin, por një komponent kryesor (dhe shpesh i anashkaluar) është disregullimi emocional: vështirësia në menaxhimin dhe rimarrjen nga përgjigjet emocionale të forta.

Kjo nuk është një defekt karakteri; është një ndryshim neurologjik. Studimet e imazhit të trurit tregojnë se njerëzit me ADHD kanë tendencë të kenë ndryshime në mënyrën se si funksionojnë amigdala (sistemi emocional i trurit) dhe korteksi prefrontal (i cili rregullon impulset dhe emocionet).

Rezultati? Përjetimet emocionale ndikojnë më fort dhe marrin më shumë kohë për t'u qetësuar.

Një studim i vitit 2018 thekson këtë paqartësi në qarkullimet e kontrollit emocional tek njerëzit me ADHD, duke shpjeguar pse ndjenjat e forta mund të duken sikur "marrin kontrollin" para se të fillojë të funksionojë mendimi racional.

Çfarë thotë hulumtimi?

Hulumtimi i fundit nga viti 2024 raporton një lidhje të fortë midis simptomave të ADHD-së dhe ndjeshmërisë ndaj refuzimit. Ai gjeti se studentët me nivele më të larta të simptomave të ADHD-së gjithashtu raportuan ndjeshmëri më të madhe ndaj refuzimit, duke përfshirë një frikë të shtuar për t’u vlerësuar negativisht ose për t’u kritikuar.

Dëshmi të tjera vijnë nga një studim i vitit 2018 i cili tregoi se adoleshentët me simptoma të ADHD-së ishin shumë më të ndjeshëm ndaj reagimeve të shokëve sesa bashkëmoshatarët e tyre. Aktiviteti i trurit të tyre zbuloi se ata ishin më emocionalisht të reagueshëm ndaj të dy lavdërimeve dhe kritikave, duke sugjeruar se mund të perceptojnë shenjat sociale neutrale si të ngarkuara emocionalisht.

Kjo pasqyron atë që shoh çdo ditë në klinikën time. Një djalë 13-vjeçar me të cilin punoj është krijues, empatik dhe plot potencial, por ankthi social i lidhur me një frikë të thellë nga refuzimi shpesh e pengon. Ai më tha një herë, “nëse them jo, ata nuk më do më”. Kjo frikë e shtyn atë të shkojë me gjërat që më vonë i pendon, thjesht për të ruajtur paqen dhe për të shmangur humbjen e lidhjes.

Kjo hiper-vigjilencë sociale e vazhdueshme është e lodhshme mendërisht. Pa mbështetje, ajo mund të spiralezojë në turp, vetëbesim të ulët dhe vështirësi të vazhdueshme në shëndetin mendor.

Lexoni më shumë: Prindërit po thonë gjithnjë e më shumë se fëmijët e tyre janë 'dëmtuar'. Çfarë do të thotë kjo në të vërtetë?

Të rriturit me ADHD nuk janë imunë gjithashtu. Një studim i vitit 2022 eksploroi se si të rriturit me ADHD përjetojnë kritikën dhe gjeti se shumë prej tyre e lidhën atë me ndjenjat e vazhdueshme të dështimit, uljes së vlerës së vetvetes dhe reagimit emocional – edhe kur kritika ishte konstruktive ose e butë.

Një klient që mbështes – një profesionist i suksesshëm i diagnostikuar në moshën 50-vjeçare – përshkroi mësimin rreth dëmtimit të ndjeshmërisë ndaj refuzimit si “gjetjen e pjesës së munguar të puzzle-it”.

Pavarësisht se ka shkëlqyer në çdo rol, ajo kishte ndjerë gjatë kohës shqetësim për mënyrën se si e perceptonin kolegët. Kur mori një ankesë të vogël, formale në punë, ajo u zhyt në dyshim të madh për veten dhe turp.

Në vend që ta injoronte, ajo mendoi: “Jam shumë e tepërt”. Kjo besim ishte mbështetur në heshtje për vite me radhë nga ndjeshmëria e saj emocionale ndaj reagimeve.

Çfarë ndihmon?

Nëse përjetoni disforinë e ndjeshmërisë së refuzimit, nuk jeni vetëm, dhe nuk jeni i prishur.

Këtu janë disa mjetet që mund të ndihmojnë:

• emërtoje. Të thuash vetes, “Kjo duket sikur ndjeshmëria e refuzimit,” mund të të japë distancë nga përmbytja emocionale

• ndal përpara se të reagosh. Marrja e frymëmarrjeve të ngadalta, numërimi mbrapsht, ose dalja jashtë janë strategji të thjeshta për të vendosur bazat që ndihmojnë në qetësimin e përgjigjes së stresit të trupit dhe rikthimin e ekuilibrit në sistemin tuaj nervor. Kërkimi tregon se ngadalësimi i frymëmarrjes dhe vendosja e ndjeshmërisë suaj mund të ndihmojnë në kalimin e trupit tuaj jashtë modeleve të luftës ose ikjes, duke mbështetur mendimin më të qartë dhe rregullimin emocional

• . Pyete veten, “Çfarë tjetër mund të jetë e vërtetë?” ose “Si do të flisja me një mik që ndjenë kështu?”

• mendo për terapi. Punimi me një psikolog që kupton ADHD-në dhe disforinë e ndjeshmërisë së refuzimit mund të ndihmojë në zgjidhjen e këtyre reagimeve dhe zhvillimin e përgjigjeve të shëndetshme, me dashamirësi për veten. Shoqata Psikologjike Australiane ka një Gjej Psikologun shërbim: mund të kërkosh sipas vendndodhjes, fushave të ekspertizës (si ankthi, ADHD, trauma) dhe llojit të terapisë që të intereson

• fillo herët me fëmijët. Ndihma për fëmijët me ADHD për të mësuar gjuhën emocionale, vendosjen e kufijve dhe reziliencën mund të parandalojë që ndjeshmëria e refuzimit të bëhet e tepruar. Për prindërit, burimet si Raising Children Network dhe librat si The Whole-Brain Child nga Daniel Siegel dhe Tina Payne Bryson ofrojnë mënyra praktike për të mësuar këto aftësi në shtëpi

• komunikoni butësisht. Nëse punoni ose jetoni me dikë që ka ADHD, përpiqu të jepni feedback qartë dhe me mirësi. Shmangni sarkazmën ose shprehjet e paqartë. Pak më shumë qartësi mund të bëjë ndryshimin e madh.

Disforia e ndjeshmërisë së refuzimit nuk është për t'u bërë i brishtë ose "i dobët". Është për mënyrën se si truri me ADHD përpunon shenjat emocionale dhe shoqërore. Me njohuri, mjetet dhe mbështetjen, këto përvoja mund të bëhen të menaxhueshme.