Kur rrjetet sociale përdorin legjislacionin amerikan për të sfiduar rregulloret globale

Gigantët amerikanë të teknologjisë po shtojnë veprimet ligjore për t’u shmangur rregulloret e huaja, në emër të lirisë së shprehjes. Duke u përshtatur gjithnjë e më shumë me interesat politike të administratës Trump, këto platforma sfidojnë sovranitetin digjital të shteteve, siç tregon shembulli i Brazilit.

---

Platforma e rrjeteve sociale nuk janë shumë të shqetësuara për kufijtë kombëtarë.

Le të marrim shembullin e X. Përdoruesit e asaj që dikur quhej Twitter janë shpërndarë në mbarë botën, me më shumë se 600 milionë llogari aktive në gati të gjitha vendet. Dhe çdo vend ka ligjet e veta.

Ose, interesat e autoriteteve rregullatore kombëtare dhe ato të kompanive teknologjike, kryesisht të bazuara në Shtetet e Bashkuara, janë shpesh të ndryshme. Nëse shumë qeveri kanë kërkuar të vendosin mekanizma mbikëqyrjeje për të luftuar probleme të tilla si dezinformimi, ekstremizmi në internet dhe manipulimi, këto iniciativa janë përballur me rezistencën e kompanive, ndaj ndërhyrjeve politike dhe ndaj kundërshtimeve ligjore duke përmendur lirinë e shprehjes si mbrojtje ndaj rregulloreve.

Ajo që po shfaqet, është një përballje globale rreth qeverisjes së platformave digjitale. Dhe në këtë betejë, platformat nord-amerikane po mbështeten gjithnjë e më shumë në ligjet e vendit të tyre të origjinës për të kundërshtuar rregulloret e vendeve të tjera. Si ekspertë në drejtësinë digjitale, përfshirë një që është drejtor ekzekutiv i një forum që monitoron mënyrën se si vendet zbatojnë parimet demokratike, ne mendojmë se kjo është një formë e imperializmit digjital.

Une agitation dans la jungle technologique

Manifestimi i fundit i këtij fenomeni ndodhi në shkurt 2025, kur u shfaqën tensione të reja midis pushtetit gjyqësor brazilian dhe platformave të rrjeteve sociale të bazuara në Shtetet e Bashkuara.

Trump Media & Technology Group dhe Rumble kanë ngritur padi në Shtetet e Bashkuara kundër gjyqtarit brazilian Alexandre de Moraes, duke sfiduar urdhërat e tij për pezullimin e llogarive në të dy platformat lidhur me fushata dezinformimi në Brazil.

Kjo çështje vjen pas përpjekjeve të dështuara të Elon Musk për t’u kundërpërgjigjur vendimeve të ngjashme të marra nga drejtësia braziliane.

Këto raste ilustrojnë një tendencë në rritje ku aktorë politikë dhe ekonomikë amerikanë përpiqen të minojnë autoritetin e rregullatorëve të huaj duke argumentuar se ligji amerikan dhe mbrojtja e ndërmarrjeve duhet të mbizotërojnë mbi politikat e vendeve sovrane.

Du lobbying des entreprises à la guerre juridique

Në qendër të mosmarrëveshjes është Allan dos Santos, një influencues brazilian i djathtë që u strehuar në Shtetet e Bashkuara në vitin 2021 pasi gjyqtari Moraes urdhëroi arrestimin e tij paraprak për shkak të, sipas akuzave, koordinimit të rrjeteve të dezinformimit dhe nxitjes së dhunës.

Dos Santos vazhdoi aktivitetet e tij online që nga jashtë shtetit. Kërkesat për ekstradim nga Brazili kanë mbetur pa përgjigje, autoritetet amerikane, duke vlerësuar se kjo çështje i takonte lirisë së shprehjes dhe jo shkeljeve penale.

Ankesa nga Trump Media dhe Rumble synon dy qëllime. Nga njëra anë, ajo përpiqet të paraqesë veprimet e drejtësisë braziliane si censurë më shumë sesa si rregullim. Nga ana tjetër, ajo synon të paraqesë veprimin e gjykatës braziliane si një ndërhyrje territoriale.

Paditësit sigurojnë se personi i përfshirë ndodhet në Shtetet e Bashkuara, dhe për rrjedhojë, është i mbrojtur nga amendamenti i parë i Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara. Faktin që personi është brazilian dhe akuzohet për përhapjen e urrejtjes dhe dezinformimit në Brazil, sipas tyre, nuk duhet të merret parasysh.

Për momentin, gjykatat amerikane i japin të drejtë atyre. Fundi i shkurtit, një gjykatës në Florida vlerësoi se Rumble dhe Trump Media nuk janë të detyruar të përmbushin vendimin brazilian.

Gjigantët e teknologjisë kundër rregullimit

Kjo çështje shënon një kthesë në betejën për përgjegjësinë e platformave: kalon nga lobimi tradicional dhe presioni politik në një ndërhyrje juridike përmes gjykatave amerikane që përdoren për të kundërshtuar vendime të marra jashtë vendit.

Rezultati i këtij procesi dhe strategjia juridike që e mbështet mund të kenë ndikime të thella jo vetëm për Brazilin, por edhe për çdo vend ose rajon, siç është Bashkimi Evropian, duke synuar të rregullojë hapësirat digjitale.

Rezistenca ndaj rregullimit digjital nuk daton nga administrata Trump. Në Brazil, përpjekjet për të rregulluar platformat kanë hasur gjatë një kohë shumë kundërshtim të fuqishëm. Gjigantët e teknologjisë, përfshirë Google, Meta dhe X, kanë përdorur ndikimin e tyre ekonomik dhe politik për të presionuar kundër rregullimeve të reja, duke i paraqitur shpesh këto masa si kërcënime ndaj lirisë së shprehjes.

Në 2020, projekti i ligjit brazilian për fake news, i cili synonte të përgjegjësonte platformat për shpërndarjen e informacioneve të rreme, nuk shkaktoi një kundërshtim të fuqishëm nga këto kompani.

Google dhe Meta kanë nisur fushata të mëdha për t’u kundërvuar projektligjit, duke deklaruar se ai « kërcënon lirinë e shprehjes » dhe « dëmton bizneset e vogla ». Google vendosi bannera në faqen e saj kryesore braziliane duke ftuar përdoruesit të refuzojnë ligjin, ndërsa Meta transmetoi publicitet duke paralajmëruar për rreziqe për ekonominë digjitale.

Këto përpjekje, të kombinuara me lobing dhe rezistencë politike, kanë lejuar vonesën dhe dobësimin e kornizës rregullatore.

Kolluzion midis pushtetit politik dhe interesave private

E reja tani është se kufiri midis interesave politike dhe atyre private është bërë i paqartë.

Trump Media ishte në pronësi me 53 % nga presidenti amerikan para se ai të transferojë pjesën e tij në një trust në dhjetor 2024. Elon Musk, një mbrojtës i zjarrtë i « lirisë së shprehjes » dhe pronar i X, është bëhet anëtar de facto i administratës Trump.

Rritja e tyre politike ka ndodhur në kohën kur është përdorur amendamenti i parë si mburojë për të bllokuar rregulloret e huaja të platformat.

Në Shtetet e Bashkuara, mbrojtja e lirisë së shprehjes është zbatuar në mënyrë të pabarabartë, duke lejuar autoritetet të shtypin disidencën në disa raste duke mbrojtur fjalimet urrejtëse në të tjera.

Kjo pabarazi shtrihet edhe tek fuqia e kompanive, me dekada jurisprudence që favorizojnë mbrojtjen e interesave private. Legjislacioni kështu e ka forcuar mbrojtjen e lirisë së shprehjes së kompanive, një logjikë që më pas u zgjerua në platformat digjitale.

Mbështetësit amerikanë të lirisë së shprehjes – Big Tech dhe qeveria – duket se sot e shtyjnë këtë logjikë në ekstrem duke përdorur parimet ligjore nord-amerikane kundër atyre të vendeve të tjera.

Për shembull, Brendan Carr, kryetari i Komisionit Federal të Komunikimeve të Shteteve të Bashkuara emëruar nga Donald Trump, u shqetësua për kërcënimet që do të sillte Ligji i Shërbimeve Digjitale të Bashkimit Evropian mbi lirinë e shprehjes.

Një qëndrim i tillë mund të ishte legjitim nëse ekzistonte një interpretim universal i lirisë së shprehjes. Por, kjo nuk është rasti.

Koncepti i lirisë së shprehjes ndryshon sipas vendeve dhe rajoneve. Vende si Brazili, Gjermania, Franca ose të tjera zbatojnë një parim të proporcionit për të gjykuar lirinë e shprehjes, duke e balancuar këtë parim me të drejta të tjera themelore si dinjiteti njerëzor, integriteti demokratik dhe rendi publik. Këto vende e njohin lirinë e shprehjes si një e drejtë themelore dhe preferenciale, por pranojnë se disa kufizime janë të nevojshme për të mbrojtur institucionet, komunitetet e margjinalizuara, shëndetin publik ose ekosistemin informativ.

Nëse Shtetet e Bashkuara të Amerikës vendosin disa kufizime në lirinë e shprehjes, me ligjet kundër shpifjes ose ndalimin e nxitur të veprimeve të paligjshme të menjëhershme, amendamenti i parë lejon një interpretim më të gjerë të lirisë së shprehjes.

E ardhmja e qeverisjes dixhitale

Beteja ligjore rreth rregullimit të platformave nuk kufizohet vetëm në konfliktin midis kompanive amerikane të teknologjisë dhe Brazili.

Ligji i Shërbimeve Dixhitale të BE-së dhe Ligji për Sigurinë Online në Mbretërinë e Bashkuar tregojnë se qeveri të tjera duan të rifitojnë kontrollin mbi platformat që operojnë në territorin e tyre.

Ankimi i depozituar nga Trump Media dhe Rumble kundër Gjykatës së Lartë braziliane përfaqëson një moment kyç në gjeopolitikën botërore.

Gjigantët amerikanë të teknologjisë, të tillë si Meta, përpiqen të shfrytëzojnë dinamikën pro lirisë së shprehjes të mbështetur nga administrata Trump. Musk, pronari i X, jep mbështetjen e tij për grupe të ekstremit të djathtë jashtë vendit.

Kjo konvergje midis qëllimeve të platformave dhe interesave politike të administratës Trump shënon një moment të ri në debatin për rregullimin e lirë ndërsa absolutistët e lirisë së shprehjes përpiqen të vendosin precedentë ligjorë që mund të bllokojnë rregulloret e ardhshme të vendeve të tjera.

Ndërsa kombet hartojnë korniza ligjore për qeverisjen dixhitale – si rregulloret mbi inteligjencën artificiale në Brazil dhe në BE – platformat, përmes strategjive të tyre ligjore, ekonomike dhe politike, përpiqen të balancojnë peshën e shtetit të së drejtës.