Mbeten vetëm 3 vjet: një studim paralajmëron për kohën që po ikën për të shmangur ndikimet më të rënda të ndryshimeve klimatike

Lajmet e këqija për klimën janë kudo. Afrika është veçanërisht e prekur nga ndryshimet klimatike dhe fenomenet ekstreme meteorologjike. Kjo trondit jetët dhe mënyrat e jetesës së popullatave.

Planeti po ngrohet me një shpejtësi rekord. Megjithatë, qeveritë vonojnë të veprojnë.

Kongresi i palëve (COP30) mbi ndryshimet klimatike do të mbahet brenda disa muajsh. 197 vendet anëtare të Kombeve të Bashkuara duhet të kishin dorëzuar planet e tyre të azhurnuara kombëtare të veprimit në OKB para shkurtit të këtij viti. Këto dokumente përcaktojnë se si çdo vend planifikon të ulë emetimet e gazeve serrë në përputhje me Marrëveshjen e Parisit. Kjo marrëveshje me bazë juridike angazhon të gjithë nënshkruesit të kufizojnë ngrohjen globale të shkaktuar nga njeriu në maksimum 1,5 °C krahasuar me nivelet paraindustriale.

Qeveritë gjithashtu duhet të paraqesin, gjatë COP30-të të ardhshme, planet e tyre të veprimit kombëtar për klimën së fundmi të azhurnuara dhe të shpjegojnë se si planifikojnë t’u përgjigjen efekteve të ndryshimeve klimatike.

Por deri tani, vetëm 25 vende, që përfaqësojnë rreth 20 % të emetimeve globale, kanë dorëzuar planet e tyre, të njohura si kontributet e përcaktuara në nivel kombëtar (CDN). Në Afrikë, bëhet fjalë për Somalinë, Zambinë dhe Zimbabwen. Janë ende 172 vende që duhet të dorëzojnë planet e tyre.

Kontributet e përcaktuara në nivel kombëtar janë shumë të rëndësishme. Ato përcaktojnë angazhimet afatshkurtër dhe afatmesme të vendeve në fushën e ndryshimeve klimatike. Gjithashtu, ato ofrojnë orientime që informojnë vendimet politike dhe investimet. Përputhshmëria e planeve klimatike me objektivat e zhvillimit mund të dalë 175 milionë njerëz nga varfëria.

Por mund të thuhet se vetëm një nga planet e dorëzuara, ajo e Mbretërisë së Bashkuar, është në përputhje me Marrëveshjen e Parisit.

Ne jemi klimatologë, dhe njëri prej nesh (Piers Forster) drejton ekipin shkencor global që publikojnë çdo vit raportin Indikatorët e ndryshimeve klimatike. Ky raport jep një pasqyrë të sistemit klimatike. Ai analizon emetimet e gazeve serrë, koncentrimin e tyre në atmosferë, rritjen e temperaturave dhe pjesën e tyre që vjen nga aktivitetet njerëzore.

Raporti gjithashtu shqyrton temperaturat dhe reshjet ekstreme, ngritjen e nivelit të detit dhe sasinë e dioksidit të karbonit që mund të emetohet ende para se temperatura e planetit të kalojë 1,5 °C mbi atë të periudhës paraindustriale. Është e rëndësishme të mbetemi nën 1,5 °C për të shmangur efektet më të rënda të ndryshimeve klimatike.

Raporti ynë tregon se ngrohja globale e shkaktuar nga njeriu arriti në 1,36 °C në vitin 2024. Kjo shkaktoi ngritjen e temperaturës mesatare botërore (bashkimi i ngrohjes së shkaktuar nga njeriu dhe variabilitetit natyror të sistemit klimatike) në 1,52 °C. Me fjalë të tjera, bota tashmë ka arritur një nivel ngrohjeje të tillë që nuk mund të shmangë më efektet e rëndësishme të ndryshimeve klimatike. Nuk ka dyshim se jemi në rrezik.

Planeti ynë në rrezik

Temperaturat globale kanë qenë shumë të larta vitin e kaluar. Ajo që është shqetësuese, është se ato po bëhen pothuajse normale. Të dhënat flasin vetë për vete. Nivelet rekord të emetimeve të gazeve serrë kanë shkaktuar një rritje të përqendrimeve atmosferike të dioksidit të karbonit, metanit dhe të oksidit nitrozit.

Kjo sjell një rritje të temperaturave që po zvogëlon shpejt buxhetin e karbonit që mbetet (sasia e gazeve serrë që mund të emetohet brenda një periudhe të caktuar). Me këtë ritëm, ky buxhet do të mbarojë brenda më pak se tre vjetësh në nivelet aktuale të emetimeve.

Ne duhet ta shohim gjendjen ballë për ballë: dritarja për të mbetur nën 1,5 °C është praktikisht e mbyllur. Edhe nëse arrijmë të ulim temperaturat në të ardhmen, rruga do të jetë e gjatë dhe e vështirë.

Në të njëjtën kohë, fenomenet ekstreme klimatike po intensifikohen, duke sjellë rreziqe dhe kosto afatgjata për ekonominë globale, por edhe, dhe mbi të gjitha, për popullsitë. Kontinenti afrikan është sot përballë krizës më të vdekjeprurjeshme klimatike që nga më shumë se dhjetë vjet.

Është e papranueshme të menaxhosh ekonomitë pa akses të shpejtë në të dhëna të besueshme. Kur çmimet e aksioneve bien ose rritja ngadalësohet, përgjegjësit politikë dhe drejtuesit e bizneseve veprojnë vendosmërisht. Askush nuk do të toleronte informacione të vjetruara mbi shitjet ose tregun e aksioneve.

Por në fushën e klimës, shpejtësia e ndryshimit të klimës shpesh kalon atë të të dhënave të disponueshme. Prandaj, është e pamundur të merren vendime të shpejta. Nëse trajtonim të dhënat klimatike siç trajtojmë raportet financiare, çdo përditësim katastrofik do të shkaktonte një valë paniku. Megjithatë, nëse qeveritë reagojnë gjithmonë shpejt ndaj një ngadalësimi ekonomik, ato janë shumë më të ngadalta në përgjigjen ndaj sinjaleve të dërguara nga indikatorët kryesorë të klimës, të cilët janë shenjat jetësore të Tokës.

Çfarë duhet të bëjmë tani?

Ndërsa më shumë vende hartojnë planet e tyre klimatike, është koha që udhëheqësit e botës të përballen me realitetet e ashpra të shkencës klimatike.

Qeveritë duhet të kenë shpejt qasje në të dhëna të besueshme klimatike në mënyrë që të mund të zhvillojnë plane kombëtare klimatike të azhurnuara. Këto plane duhet gjithashtu të jenë në një perspektivë globale. Kjo është thelbësore për të garantuar drejtësinë dhe barazinë. Për shembull, vendet e zhvilluara duhet të njohin se ata kanë emetuar më shumë gazra serrë dhe të marrin iniciativën për të paraqitur masa ambicioze të zbutjes. Ata duhet të ndihmojnë vendet e Botës së Fundit të financojnë tranzicionin e tyre energjetik dhe adaptimin e tyre.

Në Afrikë, OKB organizon në shtator Javën e Klimës të UNFCCC në Addis-Abeba. Përveç hartimit të planeve për COP30, do të organizohen seanca mbi qasjen në financimin klimatike dhe mbi mënyrën e garantimit të një tranzicioni të drejtë dhe të barabartë drejt zero emetimeve të karbonit nga burime njerëzore deri në vitin 2050 (zero emetime neto). Qëllimi i samitit është gjithashtu të mbështesë vendet që ende punojnë në planet e tyre kombëtare për klimën.

Nëse kontributet e përcaktuara në nivel kombëtar zbatohen, shpejtësia e ndryshimit të klimës do të ngadalësohet. Kjo është thelbësore jo vetëm për vendet - dhe ekonomitë - që janë aktualisht në krye të luftës kundër ndryshimit të klimës, por edhe për funksionimin e duhur të shoqërisë globale.

Vetëm pesë vende nga G20 kanë paraqitur planet e tyre për vitin 2035: Kanadaja, Brazili, Japonia, Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar. Për fat të keq, G20 është përgjegjës për rreth 80% të emetimeve globale. Kjo do të thotë se presidenca aktuale e Afrikës së Jugut në G20 mund të kontribuojë në sigurimin që bota t'i kushtojë prioritet përpjekjeve për të ndihmuar vendet në zhvillim të financojnë tranzicionin e tyre drejt një ekonomie me emetime të ulëta karboni.

Burimi tjetër i shqetësimit: vetëm 10 plane të përditësuara kanë konfirmuar ose forcuar angazhimet e tyre për të braktisur përdorimin e karburanteve fosile. Kjo do të thotë se planet kombëtare të klimës të Bashkimit Evropian, Kinës dhe Indisë do të jenë shumë të rëndësishme për të testuar udhëheqjen e tyre klimatike dhe për të mbajtur objektivat e temperaturës prej 1,5 °C të Marrëveshjes së Parisit. Shumë vende të tjera do të shqyrtojnë me kujdes angazhimet e marra nga këto vende para se të paraqesin planet e tyre kombëtare për klimën.

Të dhënat e përmbajtura në raportin tonë ndihmojnë botën të kuptojë jo vetëm atë që ka ndodhur gjatë viteve të fundit, por edhe çfarë pritet në të ardhmen.

Shpresojmë që këto vende, si dhe të tjera, do të prezantojnë plane ambicioze dhe të besueshme shumë para COP30. Nëse e bëjnë këtë, kjo do të lejojë përfundimisht të mbushet hendeku midis njohjes së krizës klimatike dhe marrjes së masave vendimtare për t’u përballur me të. Çdo ton gaz i serrës së ngrohjes që shmanget është i rëndësishëm.