Moda liturgjike në kohë të lëngshme: nga Jubileu në paradën e Dolce & Gabbana

Në këtë Jubile 2025, Roma mirëpret miliona pelegrinë që kërkojnë të rindërtojnë lidhjen me atë që është hyjnor. Por ndërsa qyteti bëhet skenë e spiritualitetit, ai është gjithashtu edhe e shprehjes estetike.

Fjala e fundit parada e Dolce & Gabbana në Kështjellën e Sant’Angelo –me pasarelën e saj të mbuluar me ngjyrë të verdhë dhe një koleksion të Alta Sartoria të frymëzuar nga kostumi kishtar– ka rifilluar një debat që nuk është i ri: lidhja midis fesë dhe modës.

A mund të jetë moda një rrugë legjitime e eksplorimit shpirtëror? Apo e trivializon atë që për shumë është thellësisht i shenjtë?

Duke larguar këtë fenomen nga provokimi, është e dobishme ta shikojmë me më shumë thellësi. Sepse ajo që ndodh në pasarelë mund të lexohet jo vetëm si një spektakël, por si një mënyrë bashkëkohore për të riinterpretuar simbolet që kanë ndërtuar kuptim për shekuj me radhë.

Moda dhe feja: një dialog aq i vjetër sa edhe pushteti

Edhe pse duken të kundërta, moda dhe feja ndajnë më shumë sesa mendojmë. Të dyja kodifikojnë trupin, organizojnë atë që është i dukshëm dhe ndërtojnë komunitetin. Kanë rregulla, autoritete, simbole, kalendarë dhe veshje rituale. Siç vërejti sociologu francez Pierre Bourdieu, rrobat nuk janë vetëm zbukurim, por kapital simbolik. Dhe këtë e kuptoi Kisha para kujtdo tjetër.

Gjatë shekujve, katolicizmi zhvilloi një nga sistemet vizuale më të fuqishme të Perëndimit. Arkivi i tij tekstil është i gjerë dhe i sofistikuar: ngjyrat liturgjike – purpurt për pendesë, i bardhë për pastërti, i kuq për martirizim ose i artë për lavdi – vazhdojnë të shfaqen në koleksione mode pa nevojën për citim. Sotana, tiara papnore, shami ose incensieri janë shenja të njohura dhe të ripërdorshme nga dizajnerët dhe markat.

Nga Vatikani te front row

Në vitin 2018, Met Gala dhe ekspozita Heavenly Bodies, nga Instituti i Kostumit të Muzeut Metropolitan të Artit, dhanë shikueshmëri globale për këtë bashkim. Ekspozita përmbledhi më shumë se 150 copë të modës së lartë – nga Versace, Balenciaga, Gaultier ose Dolce & Gabbana – së bashku me ornamentet liturgjike të dhëna nga Vatikani. Rihanna u shfaq e veshur si një papa barok, Zendaya si Jeanne d'Arc dhe mozaikët bizantinë u bënë në një printim.

Ky dialog nuk është i ri. Jean Paul Gaultier riinterpretuan tunikat e frymëzuara nga Virgjëresha Maria, Alexander McQueen e bëri pasarelën në liturgji gotike dhe Simone Rocha eksploron ritualin me encaje, shami dhe silueta që i referohen së shenjtës. Për shumë dizajnerë, feja nuk është vetëm frymëzim formal, por një arkiv simbolik i mbushur me dendësi emocionale dhe historike.

Moda, në këtë veprim, nuk është vetëm kopjim: ajo jep kuptim të ri. Dhe e bën këtë në një kulturë gjithnjë e më estetizuar, ku edhe e shenjtë përfundon duke u bërë përvojë vizuale.

Jubileu 2025: feja, moda dhe dëshira për të përjetshmen

Parada e Dolce & Gabbana në këtë vit jubilar nuk është një rastësi. Në kohë të shpejtimit, ankthit klimatik, humbjes së referencave dhe krizës institucionale, shumë njerëz kërkojnë ankorime simbolike që të rikthejnë njëfarë solemniteti ose kuptimi. Feja ofron pikërisht këtë: narative të strukturuara, rituale të përbashkëta dhe premtime për të përtejshmen.

Edhe pse praktika fetare ka humbur peshë në disa sektorë, gjuha e saj vizuale mbajt një fuqi simbolike të pakundërshtueshme. E shenjtë rikthehet – jo gjithmonë si besim, por si shenjë kulturore – në pasarela, rrjete sociale si Instagram dhe Tik Tok (#christiancore, #biblicalfashion), dizajn ose publicitet. Nuk është devocion, por kërkim. Një përpjekje për të dhënë thellësi një kulture të shenjëzuar nga kalueshmëria.

Parada romake e Dolce & Gabbana është diçka më shumë se luks: është një shenjë që, edhe në hapësirat më estetizuar, vazhdon të ekzistojë nevoja për rrëfim, ritual dhe liturgji emocionale.

Kontekste të reja dhe ndjeshmëri

Përtej modës së lartë, është rritur #modestfashion, një lëvizje globale e nxitur nga gratë myslimane, të krishtera dhe hebreje që integrojnë besimin e tyre në mënyrën e tyre të veshjes. Që larg të jetë një imponim, shumë e jetojnë si një zgjedhje të vetëdijshme: një shprehje shpirtërore, estetike dhe etike në të njëjtën kohë.

Këtu, moda nuk synon të shkelë kufijtë ose të marrë përsipër, por të shoqërojë. Marka si Nike ose Uniqlo kanë përgjigjur kësaj ndjeshmërie me koleksione të veçanta, dhe platformat si ASOS tashmë përfshijnë një kategori veshjesh modest. Madje ka javë të modës të specializuara – Modest Fashion Weeks – në Stamboll, Londër ose Dubaj.

Mbulesa nuk është dorëzim, por zgjedhje identitare. Si shpjegon sociologia Joanne Entwistle, trupi i veshur është një hapësirë negociimi social dhe personal. Dhe aty, besimi, stili dhe vetë-affirmimi mund të bashkëjetojnë.

Ndër besimin dhe spektaklin

Shpesh akuzohet moda për sipërfaqësinë, por historikisht ka qenë mjet i transformimit dhe shprehjes kulturore. Filozofi dhe sociologu francez Gilles Lipovetsky e përshkroi si pasqyrën më të saktë të modernitetit: e obsesionuar me të riun, e kapur në të përkohshmen. Dhe ndoshta për këtë, kur takohet me të shenjtën, e bën duke kërkuar diçka që e tejkalon: solemnitet, rrënjët dhe kuptimin.

Në një kulturë ku gjithçka është përmbajtje, feja ruan diçka të pazakontë: thellësi. Një kryq i mbërthyer me shije nuk është vetëm zbukurim: është shenjë. E arit nuk është vetëm trend: është simbol i lavdisë. Parada, në teatraleitetin e saj, imiton ritualin. Dhe dizajnerët hyjnë, edhe pa besim, në një imagjinatë që vazhdon të funksionojë si arkiv emocional i përbashkët.

Estetika liturgjike në këtë Jubile nuk është vetëm një modë më. Është shenjë e një nevoje: në një kulturë të menjëhershmërisë, veshja e të shenjtës është një akt lidhjeje ndërgeneracionale; një mënyrë për të kujtuar se jo gjithçka kalon.

Ndër bordura liturgjike dhe pëlhura solemne, ajo që shikohet është dëshira për vazhdimësi në një botë që, për momentet, duket se po shkëputet.