Një zgjidhje me dy shtete po merr përsëri hov për Izraelin dhe Palestinën. A ka shanse për sukses?

Ndërsa lufta shkatërruese e Izraelit në Gaza vazhdon, zgjidhja me dy shtete për konfliktin izraelito-palestinez u mendua se është “vdekur”. Tani, po tregon shenja jete përsëri.

Presidenti francez Emmanuel Macron është raportohet se po shtyn vendet e tjera evropiane që së bashku të njohin një shtet palestinez në një konferencë të OKB-së në mes të qershorit, e fokusuar në arritjen e një zgjidhjeje me dy shtete. Macron e quajti atë njohje një “nevojë politike”.

Vendet jashtë Evropës po ndjejnë gjithashtu presionin. Australia ka konfirmuar përsëri mendimin e saj se njohja e Palestinës duhet të jetë një “rrugë për të ndërtuar momentum drejt një zgjidhjeje me dy shtete”.

Gjatë vizitës së Macron në Indonezi në fund të majit, Presidenti indonezian Prabowo Subianto bëri një premtim të habitshëm për të njohur Izraelin nëse ai lejonte një shtet palestinez.

Indonezia është një nga rreth 28 vende që aktualisht nuk e njohin Izraelin. Franca, Australia, Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar, Kanadaja, Gjermania, Italia, Japonia dhe Koria e Jugut janë ndër rreth 46 vende që nuk njohin një shtet palestinez.

Konferenca e OKB-së më 17-20 qershor, e bashkë-organizuar nga Franca dhe Arabia Saudite, duhet të shkojë “përtej ripërmbledhjes së parimeve” dhe “arritjes së rezultateve konkrete” drejt një zgjidhjeje me dy shtete.

Shumica e vendeve, duke përfshirë SHBA-në, kanë mbështetur zgjidhjen me dy shtete në parim për dekada. Megjithatë, vullneti politik nga të gjitha palët ka zbehur në vitet e fundit.

Pra, pse politika po fiton përsëri terren tani? Dhe a ka më shumë shanse për sukses?

Çfarë është zgjidhja me dy shtete?

Thjesht, zgjidhja me dy shtete është një plan paqeje i propozuar që do të krijonte një shtet të pavarur palestinez pranë shtetit izraelit. Janë përpjekur disa herë të dështuara për të zbatuar këtë politikë gjatë dekadave të fundit, më e famshmja prej të cilave ishte Marrëveshjet e Oslo-s në fillim të viteve 1990.

Gjatë viteve të fundit, zgjidhja me dy shtete dukej më pak e mundur çdo ditë.

Vendimi i administratës Trump në vitin 2017 për njohjen e Jeruzalemit si kryeqytetin e Izraelit dhe zhvendosjen e ambasadës së SHBA-së atje tregoi se SHBA po largohej nga roli i saj si ndërmjetës. Pastaj, disa shtete arabe ranë dakord të normalizonin marrëdhëniet me Izraelin në Marrëveshjet e Abrahamit, pa premtime izraelite për të shkuar drejt një zgjidhjeje me dy shtete.

Sulmet e Hamasit ndaj Izraelit – dhe lufta e mëvonshme izraelite në Gaza – kanë pasur një efekt disi kontradiktor në debatin e përgjithshëm.

Nga njëra anë, brutaliteti i veprimeve të Hamasit në mënyrë të konsiderueshme vë në dyshim legjitimitetin e lëvizjes së vetëvendosjes palestineze në disa qarqe në skenën botërore.

Nga ana tjetër, gjithashtu u bë e qartë se status quo – vazhdimi i okupimit izraelit të Gazës dhe Bregut Perëndimor pas përfundimit të një lufte të egër – nuk është i qëndrueshëm as për sigurinë izraelite as për të drejtat e njeriut të palestinezëve.

Dhe shpërbërja e armëpushimit më të fundit midis Izraelit dhe Hamasit, kthimi i operacioneve të rënda tokësore izraelite në maj dhe raportet e urisë masive palestineze kanë shërbyer vetëm për të izoluar më tej qeverinë izraelite në sytë e bashkëkombasve të saj.

Mbështetësit e mëparshëm të veprimeve të Izraelit janë bërë gjithnjë e më të zhgënjyer nga mungesa e qëllimeve të qarta strategjike në Gaza. Dhe shumë tani duket të jenë të gatshëm të injorojnë dëshirat izraelite dhe të ndjekin njohjen palestineze.

Për këto qeveri, shpresa është që njohja e një shteti palestinez do të rindërtojë vullnetin politik – si globalisht ashtu edhe në Lindjen e Mesme – drejt një zgjidhjeje me dy shtete.

Pengesa të mëdha mbeten

Por sa e mundshme është kjo në realitet? Sigurisht që ka më shumë vullnet politik sesa më parë, por gjithashtu disa pengesa të rëndësishme.

Së pari dhe mbi të gjitha është lufta në Gaza. Është e qartë se kjo duhet të marrë fund, me të dyja palët që bien dakord për një armëpushim të qëndrueshëm.

Përtej kësaj, autoriteti politik në Gaza dhe Izrael mbetet një çështje.

Vendet që tani po konsiderojnë njohjen palestineze, si Franca dhe Australia, kanë thënë qartë Hamas nuk mund të luajë asnjë rol në qeverisjen e një shteti palestinez të ardhshëm.

Megjithëse ndjenja anti-Hamas po bëhet më e zëshme mes banorëve të Gazës, Hamas është duke shtypur dhunshëm këtë mendim të kundërt dhe po përpiqet të konsolidojë pushtetin e saj.

Megjithatë, sondazhet tregojnë se popullariteti i Fatah – partia që udhëheq Autoritetin Kombëtar Palestinez – është edhe më i ulët se Hamas në një mesatare prej 21%. Më pak se gjysma e gazanëve mbështesin kthimin e enklavës nën kontrollin e Autoritetit Palestinez. Kjo do të thotë se një shtet i ardhshëm palestinez do të kërkonte ndoshta një udhëheqje të re.

Gati nuk ka vullnet politik në Izrael për një zgjidhje me dy shtete, as. Kryeministri Benjamin Netanyahu ka nuk është i ndrojtur për të shprehur kundërshtimin e tij ndaj një shteti palestinez. Anëtarët e kabinetit të tij janë kryesisht në të njëjtën faqe.

Kjo është reflektuar gjithashtu në veprime politike. Në fillim të majit, Kabineti i Sigurisë së Izraelit miratoi një plan për Izraelin që të okupojë përkohësisht pjesë të Gazës. Qeveria gjithashtu miratoi zgjerimin më të madh të vendbanimeve në Bregun Perëndimor gjatë dekadave.

Këto vendbanime mbeten një problem kryesor për një zgjidhje me dy shtete. Popullsia totale e vendbanuesve izraelit është më shumë se 700,000 në Jeruzalem Lindor dhe në Bregun Perëndimor. Dhe është duke u rritur më shpejt që nga zgjedhja e qeverisë së djathtë, pro-vendbanimeve Netanyahu në vitin 2022.

Vendbanimi është i përshkruar në Ligjin Themelor të Izraelit, me shtetin duke e përcaktuar atë si “vlerë kombëtare” dhe duke inkurajuar aktivisht “ndërtimin dhe konsolidimin” e tij.

Sa më shumë vendbanime të ndërtohen, aq më të komplikuara bëhen kufijtë e një shteti palestinez të ardhshëm.

Pastaj ka edhe problemi i mbështetjes publike. Anketimet e fundit tregojnë se as izraelitët as palestinezët nuk e shohin zgjidhjen me dy shtete në favor. Vetëm 40% e palestinezëve e mbështesin atë, ndërsa vetëm 26% e izraelitëve besojnë se një shtet palestinez mund të "bashkëjetojë paqësisht" pranë Izraelit.

Megjithatë, asnjë nga këto sfida nuk e bën politikën të pamundur. Jo popullariteti i zgjidhjes me dy shtete lokalisht është më shumë një pasqyrim i dështimeve të mëparshme sesa i negociatave të ardhshme.

Një marrëveshje për ndarjen e pushtetit në Irlandën e Veriut ishte po ashtu e papopullar në vitet 1990, por paqja u arrit përmes një udhëheqjeje politike të guximshme duke përfshirë SHBA dhe Bashkimin Evropian.

Me fjalë të tjera, ne nuk do të dimë çfarë është e mundur derisa të fillojnë negociatat. Do të duhet të vendosen vijat e kuqe dhe të bëhen kompromisime.

Nuk është e qartë se çfarë efekt do të ketë rritja e presionit të jashtëm, por komuniteti ndërkombëtar duket se po arrin në një pikë kthesë politike për zgjidhjen me dy shtete. Mundësia për të rifilluar tërheqjen e momentit mund të fillojë përsëri.