Opozita izraelite: kundër Benjamin Netanyahu, por jo për paqe me Palestinën

E dielja është dita e parë e javës së punës në Izrael – por e dielja e ardhshme më 17 gusht premton të jetë një ditë e grevave dhe protestave. Ka një valë të madhe kundërshtimi publik ndaj premtimit të kryeministrit Benjamin Netanyahu për një ofensivë të plotë kundër qytetit të Gazës si dhe një ndjenjë në rritje të dëshpërimit për fatin e pengjeve të mbetura.

Pyetja është si do të shndërrohen këto veprime në rrugë në një alternativë politike koherente për Netanyahu në zgjedhjet e Kneset-it? Zgjedhjet e ardhshme duhet të mbahen deri në tetor 2026 – por mund të ndodhin më herët.

Netanyahu ka drejtuar qeverinë më të djathtë në historinë e vendit në histori. Gjatë mandatit të tij aktual që nga tetori 2022, protesta masive janë bërë një tipar i shoqërisë izraelite. Fillimisht ato ishin kundër sulmit të qeverisë ndaj fuqive të gjykatës së lartë, të cilat shumë e panë si një sulm më të gjerë ndaj demokracisë.

Tani, me dështimin e operacionit ushtarak në Gaza për të siguruar lirimin e të gjithë pengjeve të 7 tetorit, nevoja për të siguruar një armëpushim ose një fund më të përhershëm të luftës për t’i kthyer pengjet në shtëpi është bërë qendra e protestave publike. E dielja e 17 gushtit pritet të përfshijë mobilizimin më të madh kombëtar deri më tani.

Por pavarësisht veprimeve masive në rrugë, partitë opozitare të Izraelit kanë mbetur të ndara për politikën dhe janë kryesisht të bashkuara vetëm në mospranimin e Netanyahu. Vetëm e majta: Partia e Punës dhe Meretz duket se kanë kuptuar se ka ardhur koha që t’i ofrojnë vendit një alternativë politike të qartë.

Pas dekadash konkurrencash, ata kanë bashkuar në një parti, Demokratët, nën drejtimin e një ish-zv/drejtori të shquar të Forcave të Mbrojtjes së Izraelit, Yair Golan.

Yesh Atid (që do të thotë Ka një të ardhme) i udhëhequr nga Yair Lapid ofron platforma politike gjerësisht qendrore. Si Demokratët, Yesh Atid është aktiv në fushatën për sigurimin e lirimit të pengjeve por është kryesisht i heshtur për çdo zgjidhje të konfliktit me palestinezët.

Resti i opozitës: Blue and White e Benny Gantz dhe Yisrael Beitenu të Avigdor Leiberman janë fuqimisht në qendër-djathtë. Partia e Gantz vendos sigurinë si politikën kryesore por është e hapur për kompromis me Netanyahu për reformat gjyqësore. Partia e Leiberman është e rrënjosur mes emigrantëve rusë dhe mban një pozicion nacionalist. Ishte një bashkëpunëtor i Netanyahu, tani është kritik i madh.

Sistemi zgjedhor i Izraelit kërkon që partitë të punojnë së bashku për të formuar koalicione. Netanyahu e bëri këtë në nëntor 2022 me mbështetjen e partive më të djathta në Knesset. Tani sondazhet po parashikojnë se është Naftali Bennett, i cili shërbeu si kryeministër nga qershori 2021 deri në qershor 2022, i cili po formësohet si kandidati më i mundshëm për të udhëhequr bllokun opozitar në zgjedhjet e ardhshme.

Bennett udhëhoqi një koalicion të gjerë që ndërpreu përkohësisht periudhën e dytë të Netanyahu në detyrë. Si pasojë, qeveria e tij u mbështet nga Ra'am, ose Lista e Bashkuar Arabe. Prania e Abbas në koalicion thekson rëndësinë e rolit që partitë arabe potencialisht mund të luajnë në politikën izraelite, duke përfaqësuar, siç bëjnë, 20% të popullsisë së Izraelit në një sistem ku ligjvënësit zgjidhen me përfaqësim proporcional.

Por partitë arabe të Izraelit, të cilat shkojnë nga nuancat e ndryshme të islamizmit, nacionalizmit arab dhe socializmit, janë po aq të ndara dhe të ndarë sa partitë hebraike.

Çfarë dëshiron publiku

Shumë do të varet nga mënyra se si partitë trajtojnë çështjet e luftës dhe të pengmarrësve. Opinione të sondazheve tregojnë vazhdimisht se ka një shumicë të madhe të izraelitëve (74%) për fundimin e luftës në Gaza dhe kthimin e pengmarrësve në shtëpi.

Një shumicë e njerëzve, 55%, tani mendojnë se Netanyahu po menaxhon keq luftën. Ky nivel aprovimi, së bashku me veprimet masive në rrugët e Izraelit, paraqet një mundësi për partitë opozitare të Izraelit për t’u paraqitur si një alternativë e vlefshme qeverie.

Tani, gati dy vjet pas sulmit të 7 tetorit, me situatën e pazgjidhur të pengmarrësve, dhunën në rritje të kolonistëve në Bregun Perëndimor dhe Izraelin që po bëhet gjithnjë e më i izoluar ndërkombëtarisht, kjo çështje është bërë edhe më e mprehtë. Njerëzit duan që lufta të marrë fund.

Por kjo nuk përkthehet në mbështetje për një zgjidhje me dy shtete, e cila që nga 7 tetori ka rënë në një minoritet të vogël prej 21% të votuesve.

Kjo nuk është ajo që do të sjellë njerëzit në rrugë më 17 gusht. Gjatë periudhës së fundit të trazirave të mëdha publike – protestat pro-demokraci dy vjet më parë – organizatorët e marshimeve aktivisht i shmangeshin krahasimeve midis sulmit ndaj demokracisë në Izrael dhe okupimit të pavarur dhe të pa-demokratik të Bregut Perëndimor dhe Gazës nga Izraeli.

Ndërsa sot ekzistojnë grupe të tilla si Jewish-Arab Standing Together që bëjnë këtë rast, sidomos pas rrjedhjes së luftës së Gazas, këto forca janë larg nga qendra e madhe edhe të kundërshtarëve më aktivë kundër luftës së Netanyahu.

Demonstratat e së dielës do të jenë një moment i rëndësishëm për Izraelin dhe një sfidë e vërtetë për qeverinë e Netanyahu. Është e mundur që në muajt e ardhshëm qeveria e tij të rrëzohet për shkak të largimit të partive ultra-ortodokse që janë të zemëruara për vendimin e qeverisë për të revokuar përjashtimin për hebrenjtë ultra-ortodoksë nga shërbimi ushtarak.

Kjo është shumë e mundshme të bëjë të vështirë miratimin e një buxheti dhe mund të shkaktojë zgjedhje shumë më herët se sa është planifikuar. Netanyahu mund të përballet me një elektorat të lodhur nga trauma e 7 Tetorit, luftërat në shumë fronte dhe rritjen e viktimave izraelite në Gaza.

Nëse anketa të opinionit janë të sakta, dhe një bllok anti-Netanyahu fiton shumicën, mund të ketë edhe një qeveri të re brenda gjashtë muajsh.

Por të heqësh dorë nga një zgjidhje më e përhershme me Palestinën nuk mund të jetë e qëndrueshme në plan afatgjatë. Çdo qeveri e përkushtuar për të mbrojtur demokracinë izraelite do të gjejë se ajo është e papajtueshme me vazhdimin e mohimit të demokracisë palestineze. Nëse nuk ka paqe me fqinjët e saj palestinezë, Izraeli nuk do të jetë në paqe me veten e tij.