Qëndrueshmëria në universitetet: si të formojmë profesionistët që planeti ka nevojë?

Thatë të zgjatura, rritje globale e temperaturave, degraduar e tokës dhe ngjarje ekstreme meteorologjike janë vetëm disa nga skenarët me të cilët do të përballen profesionistët e ardhshëm, pavarësisht nga fusha e tyre e arsimit. Një inxhinier, një mjek, një arkitekt ose një ekonomist nuk mund të ushtrojnë më profesionin e tyre pa marrë parasysh se si vendimet e tyre ndikojnë, ose janë të ndikuara, nga kriza mjedisore. Para kësaj urgjence, lind një pyetje kritike: A po përgatitin universitetet studentët për të naviguar dhe për të lehtësuar këto sfida?

Arsimi i lartë ka një përgjegjësi të pashmangshme në tranzicionin drejt shoqërive më të qëndrueshme. Qëndrueshmëria nuk duhet të jetë një shtesë opsionale në planet e studimit, por një parim udhëheqës që mbulon të gjitha disiplina.

Megjithatë, integrimi i këtij qasjeje nuk është detyrë e lehtë. Kërkon një transformim të thellë të kurrikulës, trajnim të mësuesve dhe, mbi të gjitha, një ndryshim paradigme në mënyrën se si e kuptojmë formimin profesional. Disa institucione tashmë kanë filluar këtë rrugë.

Shembuj aktualë

Universiteti i Guadalajara-s, për shembull, ka përfshirë që nga viti 2019 lëndë transversale në të gjitha programet e tij. Dy shembuj janë lëndët “Kultura e paqes” dhe “Jeta dhe Mjedisi i Qëndrueshëm” që jepen në të gjitha programet e parashkollës të Qendrës Universitare të Altos dhe që janë të lidhura me 17 Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm (ODZ) të OKB-së. Këto lëndë synojnë që studentët, qoftë nga Drejtësia apo Industrinë bujqësore, të kuptojnë varësinë reciproke midis fushave të tyre dhe problemeve si pabarazia shoqërore ose shterja e burimeve natyrore.

Mëso më shumë: Projekte për të mbjellë farën e qëndrueshmërisë në studentët universitarë

Por transversaliteti është vetëm fillimi. Universitete të tjera, si Universiteti Autonom i Barcelonës, kanë shkuar më tej, duke krijuar programe pasuniversitare të specializuara në Qëndrueshmëri dhe duke promovuar kërkime të aplikuara në bashkëpunim me sektorët publikë dhe privatë.

Në Amerikën Latine, Rrjeti i Kampuseve të Qëndrueshme, i cili përfshin institucione si Universiteti Kombëtar Autonom i Meksikës dhe Universiteti i San Paulos, ka nxitur që nga viti 2015 iniciativa për reduktimin e gjurmëve të karbonit në kampuse dhe promovimin e pjesëmarrjes studentore në projekte mjedisore. Këto përpjekje reflektojnë një njohje në rritje: qëndrueshmëria nuk mund të kufizohet vetëm në një kurs të veçantë, por duhet të jetë një bosht struktural në arsimin.

A është e mjaftueshme me lëndë transversale?

Megjithatë, na vjen për të pyetur nëse këto masa janë të mjaftueshme. Shpejtësia e përkeqësimit mjedisor sugjeron që masat incremental nuk mund të jenë të përshtatshme. Siç paralajmëron Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike (IPCC), dhjetë vitet e ardhshme janë vendimtare për të shmangur skenarët më të këqij të ngrohjes globale.

Në këtë kontekst, lëndët transversale, edhe pse të vlefshme, mund të jenë të pamjaftueshme nëse nuk shoqërohen me metodologji pedagogjike inovative. Mësimi i bazuar në projekte, mësimi në shërbim, projektet e ndërhyrjes në komunitete ose simulimi i skenarëve realë janë mjetet që lejojnë studentët të zbatojnë njohuritë teorike në probleme konkrete.

Për shembull, në Universitetin e Çilit, studentë të Inxhinierisë dhe Shkencave Shoqërore bashkëpunojnë në dizajnin e zgjidhjeve për komunitete të prekur nga mungesa e ujit, duke integruar njohuri teknike dhe komunitare.

Si si vlerëson?

Për më tepër, trajnimet në qëndrueshmëri kërkojnë të rimendohet kompetencat që vlerësohen. Nuk mjafton që studentët të memorizojnë koncepte; ata duhet të zhvillojnë mendimin kritik, reziliencën dhe aftësinë për punë ndërdisiplinore. Edukimi për qëndrueshmërinë duhet të jetë “transformues”, pra, të sfidojë logjikën tradicionale dhe të nxisë një vizion sistemik.

Kjo përfshin që edhe mësuesit kanë nevojë për trajnim të vazhdueshëm. Si shembull mund të përmendim programin e Universitetit të Kostarikës që certifikon mësuesit në pedagogji mjedisore.

Një praktikë e përditshme në klasë

Analiza nuk mund të shmangë një reflektim të pakëndshëm: edhe pse universitetet përparojnë, ritmi është i pabarabartë dhe, në shumë raste, i pamjaftueshëm. Ndërsa disa institucione udhëheqin ndryshime strukturore, të tjera ende e konsiderojnë qëndrueshmërinë si një temë margjinale. A jemi ende në kohë për të korrigjuar rrugën?

Lexoni më shumë: Të rinjtë, motori i ndryshimit drejt një ekonomie të qarkullueshme

Përgjigjja është po, por me një kusht: qëndrueshmëria duhet të ndalojë të jetë një diskurs me mirëkuptim për t'u shndërruar në një praktikë të përditshme në klasë. Kjo kërkon jo vetëm më shumë përmbajtje “jeshile”, por edhe pedagogji që frymëzon veprim dhe etikë.

Universitetet kanë mundësinë – dhe detyrën – për të formuar profesionistë që jo vetëm të përshtaten me botën, por ta transformojnë atë. Ky planet nuk ka nevojë për më shumë të diplomuar që ripërsërisin modele; ka nevojë për agjentë ndryshimi të aftë të imagjinojnë dhe të ndërtojnë të ardhme të qëndrueshme.

Siç shkroi filozofi Edgar Morin, edukimi duhet të “mësojë gjendjen njerëzore” në lidhje të pandashme me natyrën. Koha për të vepruar është tani: çdo klasë, çdo syllabus i rishikuar, çdo projekt ndërdisiplinor, është një hap drejt këtij ndryshimi.