Shkrim krijues në Kaqchikel me fëmijë: Projekti i Cecilia Ixmukane në Gvatemalë

Cecilia Ixmukane punon me fëmijë dhe të rinj në Sololá, Gvatemala, në mënyrë që ata të shkruajnë dhe të ndajnë krijimet e tyre letrare në Kaqchikel

Fillimisht botuar në Global Voices

Ilustrim i krijuar nga Marco Martínez dhe ekipi Rising Voices, përdorur me lejen e tij.

Rising Voices (RV): Si pëlqen të prezantohesh?

Cecilia Ixmucané Xiníco Quino: Emri im është Cecilia Ixmucané Xiníco Quino. Jam grua që flasin gjuhën maya e gjuha kaqchikel dhe kam në gjak gjakun tim të kaqchikeles dhe k’iche’s. E dua gjuhën time, kulturën, zakonet dhe traditat. Jetoj në komunën e San Andrés Semetabaj, Sololá, Gvatemala, dhe kam fatin të jetoj afër liqenit më të bukur në botë, liqenin e Atitlánit.

Emri im artistik është Ixmukane, që do të thotë ati’taj Ixmukane (gjyshe Ixmukane, perëndesha e misrit, sipas të dhënave të librit Popol Wuj). Ndihem krenare dhe mirënjohëse ndaj nutata’, babait tim, për zgjedhjen e një emri kaq simbolik për mua.

Domino katër aftësitë gjuhësore të gjuhës sime maya: dëgjimin, të folurit, leximin dhe shkrimin. Si profesion jam tijonel – Profesor i Specializuar në Arsimin Fillor Bilingue Ndërkulturor. Më pëlqen të ushtroj profesionin tim për të kontribuar në rivitalizimin e gjuhës sime maya kaqchikel, dhe kam pasur mundësinë të jap njohuritë e mia në projekte të ndryshme. Tani, me të gjitha njohuritë e mia, do të doja të eksperimentoja duke përdorur teknologjinë duke ndarë përmes rrjeteve sociale.

Cecilia Ixmucané Xiníco Quino: Emri im është Cecilia Ixmucané Xiníco Quino. Jam një grua maya që flasin kaqchikel gjuhën, dhe gjaku i kaqchikelëve dhe K'iche’ rrjedh në gjakun tim. E dua gjuhën time, kulturën, zakonet dhe traditat. Jetoj në komunën e San Andrés Semetabaj, Sololá, Gvatemala, dhe jam e bekuar që jetoj pranë liqenit më të bukur në botë, Liqeni i Atitlánit.

Emri im artistik është Ixmukane, që do të thotë ati'taj Ixmukane ( gjyshja Ixmukane, perëndesha e misrit, sipas librit “Popol Wuj”). Jam krenare dhe mirënjohëse ndaj nutata’ (baba) për zgjedhjen e një emri kaq simbolik për mua.

Kam ekspertizë në katër aftësitë gjuhësore të gjuhës sime maya: dëgjimin, të folurit, leximin dhe shkrimin. Si profesionist, jam një tijonel – mësuese e specializuar në arsimin fillor dygjuhësh ndërkulturor. Më pëlqen të ushtroj profesionin tim për të kontribuar në rivitalizimin e gjuhës sime maya, kaqchikel, dhe kam pasur mundësinë të kontribuoj me njohuritë e mia në projekte të ndryshme. Tani, me të gjitha njohuritë e mia, do të doja të eksperimentoja me teknologjinë duke e ndarë atë përmes rrjeteve sociale.

Cecilia Ixmukane në Liqenin Atitlán. Foto e ndarë me lejen e saj.

RV: Çfarë dëshironi të ndani me botën për gjuhën dhe territorin tuaj?

Dëshiroj që bota të dijë se ekzistojmë përmes pasurisë së madhe të kulturës sonë, gjuhës sonë, zakoneve dhe traditave tona. Veprimet e mia synojnë të mbjellin një farë ija’tz në fëmijët dhe të rinjtë që të zhvillojnë shkrimin e gjuhës kaqchikel, duke krijuar shkrime letrare si poezi, lojëra fjalësh, shaka, gojëdhëna dhe këngë.

Dëshira ime është që ky projekt i Programit Catalizator për Aktivizmin Digjital të Gjuhëve Maya të Guatemalës të jetë frymëzuese për më shumë persona që flasin gjuhën kaqchikel. Është jashtëzakonisht e rëndësishme të shpërndahet përmes rrjeteve sociale në mënyrë që gjuhët tona të vazhdojnë të jantape’ xtiqajo’ chuqa’ xtiqokisaj (vlerësohen dhe përdoren) në të gjitha hapësirat shoqërore, politike, familjare dhe arsimore.

Dëshira ime është që ky projekt, pjesë e Programit Catalyst për Aktivizmin Digjital të Gjuhëve Maya në Gvatemalë, të frymëzojë më shumë folës maya të gjuhës kaqchikel. Është jashtëzakonisht e rëndësishme të shpërndahet fjala përmes mediave sociale në mënyrë që gjuhët tona të vazhdojnë të jenë jantape’ xtiqajo’ chuqa’ xtiqokisaj (vlerësohen dhe përdoren) në të gjitha hapësirat shoqërore, politike, familjare dhe arsimore.

RV: Çfarë është projekti juaj në këtë Program Catalyst?

Projekti im fokusohet në zhvillimin e njohurive bazë në shkrim me fëmijë dhe të rinj që flasin gjuhën maya kaqchikel, dhe që përmes shkrimit të realizojnë krijimet e tyre letrare. Do të regjistrojmë krijimet me pjesëmarrjen e fëmijëve dhe të rinjve që të publikohen në rrjetet sociale.

Projekti im fokusohet në zhvillimin e aftësive bazë të shkrimit me fëmijë dhe të rinj që flasin gjuhën maya kaqchikel, dhe në zhvillimin e krijimeve të tyre letrare përmes shkrimit. Do të regjistrojmë krijimet, me pjesëmarrjen e fëmijëve dhe të rinjve, për publikim në rrjetet sociale.

RV: Pse është e rëndësishme për ju të krijoni dhe të navigoni nëpër procese të përdorimit, forcimit, rivitalizimit dhe/ose promovimit të gjuhës suaj përmes mediave dhe veglave digjitale?

Xtiqasipaj kan chi ke ri qajotay (për të trashëguar brezave të ardhshëm) vegla praktike të përdorimit të gjuhës sonë maya, sepse vetëm kështu mund të rivitalizojmë trashëgiminë që na kanë lënë gjyshërit tanë.

Xtiqasipaj kan chi ke ri qajotay (të kalojmë te brezat tanë të ardhshëm) mjete praktike për përdorimin e gjuhës sonë maiane, sepse vetëm kështu mund të rivitalizojmë trashëgiminë që na kanë lënë gjyshërit tanë.

RV: Çfarë do të thonit që ju emocionon për ndarjen e këtij procesi me folës të tjerë të gjuhëve indigjene në Gvatemalë?

Dëshiroja që juk’al ka’i’ (22 gjuhët maiane të Gvatemalës) të ngritin kich’ab’äl, zërin e tyre, duke treguar aftësitë e tyre gjuhësore në shumë mënyra, dhe që projekti im të jetë një shembull i rivitalizimit dhe vlerësimit të asaj që është jonë.

Dëshiroj që juk'al Kai'i’ (22 gjuhët maiane të Gvatemalës) të ngritin kich'ab'äl, zërin e tyre, duke treguar aftësitë e tyre gjuhësore në shumë mënyra, dhe që projekti im të jetë një shembull i rivitalizimit dhe vlerësimit të asaj që është jonë.

RV: Çfarë do të donit të thonit për folësit e tjerë të Maian Kaqchikel për të vazhduar të flasin dhe të forcojnë gjuhën e tyre?

Janila kikotemal j’o pa nuk’u’x ruma ri wati’t numama’ e winäq k’iche’ chuqa’ e Kaqchikela’, ronojel ri na’oj pa ruwi’ ri qab’anob’al chuqa’ ri qach’ab’äl ja ri’ jun nimaläj sipanïk xkiya’ qa rije’ chwe. Wakami rïn ninna’ chi k’o chi njotayij ri nuch’ab’äl Kaqchikel rik’in ri nusamaj nab’ey ntikirsaj kik’in ri taq wal richin ke ri’ jantape’ xkojkinataj, chuqa’ k’o chi nya’ rejqalem kik’in juley chik winaqi’ richin ke ri’ junam xtiqaya’ ruq’ij ri qach’ab’äl chuqa’ ri qetamab’al.

Nuwinaq Kaqchikela’ chuqa’ ri yech’on pa jun chik maya’ ch’ab’äl, mani yojk’ïx toq xkojtzijon pa qach’ab’äl, tiqanataj jantape’ akuchi’ ri öj petenäq wi, ruma röj ri maya’ winäq janila ri qaq’ij. Tiqajo, tiqaq’etej jantape’ ri qach’ab’äl xa b’a akuchi’ na öj k’o wi.