Ferma e Kafshëve në 80 vjet: pse kafshët vërtetë kanë rëndësi në parablen e Orvelit për komunizmin
George Orwell’s Animal Farm (1945) mbush 80 vjet më 17 gusht 2025. Nëse ka diçka që çdo student i historisë ose politikës e di, është se novela nuk është në të vërtetë për kafshët. Sigurisht, personazhet kryesorë janë derr dhe kuaj. Por në të vërtetë, na thuhet, është për Bashkimin Sovjetik dhe atë që ndodhi me idealet e komunizmit nën udhëheqjen e korruptuar të Joseph Stalin.
Orwell vetë – pjesë e një brezi autorësh britanikë që nuk kishin dëgjuar ende teorinë e Roland Barthes për vdekjen e autorit (ideja që fjalët flasin vetë dhe qëllimet e autorit janë të parëndësishme) – shpalli se kjo ishte mënyra se si duhet të lexohej kjo histori.
Por çfarë nëse do ta merrnim më seriozisht kafshët në këtë tregim të famshëm më seriozisht?
Orwell shkroi këtë roman të shkurtër dhe tronditës në një kohë kur konsiderohej shkencërisht e papranueshme që kafshët të jepeshin mendime ose madje ndjenja. Ndiqimi i Charles Darwin në vitin 1859, që njerëzit janë të lidhur me të gjitha llojet e tjera të kafshëve, ishte një mundësi e humbur për të menduar se si cilësitë e të parëve mund të jenë të pranishme në të dytët. Në vend të kësaj, psikologët e kafshëve në kohën e Orwell insistuan më shumë se kurrë për ekzistencën e një hendeku kognitiv midis ne “ne” njerëzor dhe “ata” kafshërorë.
Kjo artikull është pjesë e Rethinking the Classics. Historitë në këtë seri ofrojnë mënyra të reja insightful për të menduar dhe interpretuar librat, filmat dhe veprat artistike klasike. Ky është kanoni – me një kthesë.
Ekspertët e tij bashkëkohorë në shkencat shoqërore dhe humanistike luajtën së bashku me këtë dallim. Antropologu francez Claude Lévi-Strauss shkroi në vitin 1962 se kafshët “janë të mira për t’u menduar” – me fjalë të tjera, nëse i pyesim besimet njerëzore për kafshët, mund të zbulojmë vlerat tona të thella dhe modelet shoqërore.
Sipas standardeve të sotme, dhe në kontekstin e gjashtëmbëdhjetëmbëdhjetëmbëdhjetëmbëdhjetëmbëdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmbërdhjetëmb Përkundrazi, shumë kultura dhe shoqëri në mbarë botën kanë tradita të ndërveprimit me kafshët në një mënyrë që njohin personin e tyre. Njerëzit që jetojnë pranë dhe madje edhe gjuajnë lloje të tjera shpesh kuptojnë shumë afër sjelljen e tyre dhe agjencën. Një projekt akademik i madh në Mbretërinë e Bashkuar po heton se si këto marrëdhënie reflektohen në fabelat e kafshëve. Titled Rethinking Fables in the Age of Environmental Crisis, ai promovon bashkëpunimin midis studiuesve, artistëve dhe shkrimtarëve në imagjinimin e botërave unike të llojeve të ndryshme duke përfshirë kuaj, minj, rrëqebuj dhe merimanan, në mjedise të tyre të shpejtë ndryshuese dhe të pasigurtë. Të jetosh në një epokë para prezantimit të gjerë të bujqësisë masive, të ndihmuar nga kimikate, Orwell nuk ishte aq larg nga bujqësia para-industriale dhe njohja e saj intime me kafshët. Eseja e tij nga viti 1936 për vraçjen e një elefanti në Burmã është plot me dhimbje për vuajtjen e një kafshë të vërtetë. Edhe në Animal Farm, pika fillestare është vuajtja e kafshëve – mizoritë e fermerit njerëzor janë të pakundërshtueshme. Siç paralajmëron Old Major, një derr i urtë dhe i moshuar, të tjerët e kafshëve: “Ju, derrër të rinj ... secili prej jush do të bërtasë për jetën tuaj në bllok brenda një viti.” Fabela ndryshon nëse mbajmë këtë realitet gjatë gjithë kohës. Ajo ripërsëritet nga Orwell më vonë në tregim, kur raportohen mizoritë e Fermës Pinchfield ndaj kafshëve. Tirania njerëzore është armiku i kafshëve, dhe pavarësisht tradhtisë së shpresave të tyre nën drejtimin e derrit Napoleon, drejtësia e kauzës së tyre nuk është kurrë e cenuar. Revolucioni i kafshëve të Orwell, rrëzimi i fermerit, është frymëzuar nga një ëndërr e një derri. Old Major mblodhet kafshët e tjera të fermës për t'u treguar atyre vizionin e tij për “Tokën ashtu si do të jetë kur Njeriu të zhduket”, dhe shfrytëzimi njerëzor i kafshëve nuk ekziston më. Është një përshkrim që do t’i kishte bërë psikologët e kafshëve të shekullit të 20-të të ktheheshin në varr. Kafshë me një jetë të brendshme? Ridiculous! Çdo pronar i qenit do t'ju tregojë se shoku i tyre katërkëmbësh ka ëndrra – megjithatë për dekada, ne lejuam shkencëtarët të na thonin se ata nuk kishin. Ëndrrat e qenit janë të përfshira në përshkrimin e jetës së pyllit të krijuar nga antropologu Eduardo Kohn. Në librin e tij Si mendojnë pyjet (2013), Kohn argumenton se të gjitha kafshët mendojnë dhe imagjinojnë të ardhmen e tyre. Jeta e tyre – ajo motivi themelor i revolucionit në oborr – bazohet në aftësinë për ta bërë këtë. Në një fragment të paharrueshëm, Kohn përshkruan se si një majmun duhet të interpretojë tingujt e pyllit dhe t’i përdorë ato për të parashikuar rezultate të mundshme (rrëzime të pafajshme apo grabitqar?) për të jetuar. Kafshët e Kohn jetojnë në një botë plot kuptim. Fuqia njerëzore për të krijuar kuptim përmes gjuhës abstrakte është vetëm një shembull i një karakteristike universale të jetës. Ëndrrat ripërsëriten gjatë gjithë kohës në Animal Farm, por më në fund largohen nga fjalët. Urdhërimet e kafshëve, të shkruara në murin e stallës, ndryshohen me mashtrim një nga një për të justifikuar korrupsionin e derrave. Një herë që kuptimi është jashtëm dhe i objektivizuar në fjalën e shkruar, ai është i prekshëm për manipulim. Fjalët mund të shkruhen përsëri dhe me to, e kaluara. Shpendët bëhen të paqartë për kujtimet e tyre para-fjalore. Endrrat zhduken nga narrativa. Kërkimi në komunikimin shkencor ka argumentuar se tendencat e fundit në historinë natyrore popullore përgjigjen ndaj dëshirës së lexuesve për t’u rikthyer në kuptimin e botës më shumë se njeriu që Kohn dhe të tjerë përshkruajnë. Për një lexues të tillë, Ferma e Shpendëve mund të eksplorojë agjencinë e kafshëve – dhe gabimin e veçantisë njerëzore. Si pjesë e serisë Rishikimi i Klasikëve, po kërkojmë nga ekspertët tanë të rekomandojnë një libër ose veprë arti që trajton tema të ngjashme me veprën kanonike në fjalë, por që nuk është (ende) konsideruar një klasik vetë. Këtu është sugjerimi i Charlotte Sleigh: Është befasisht e vështirë të gjesh veprat e fundit perëndimore të trillimit me zë të kafshëve për të rritur – ndoshta për shkak të ankthit për të tingëlluar fëmijërore. Përkundrazi, literatura indigjene rreth globit është e pasur me tregime kafshësh. Historitë e Kafshëve të Amerikanëve të Shenjtë nga Joseph Bruchac (1992) ka një përzgjedhje të shkëlqyeshme. Non-fikcioni bashkëkohor është më i fuqishëm në eksplorimin e tregimeve të bazuara në kafshë. Memoarja e Helen Macdonald H është për Shikull (2014) është një klasik modern. Poets gjithashtu janë angazhuar me zërat e kafshëve, si Susan Richardson në Fjalët që më Mësoi Turtulli (2018). Dhe në artin vizual, Fiona MacDonald nga projekti i artit dhe kërkimit Feral Practice pyet, ndër pyetje të tjera të bazuara në kafshë, çfarë do të ndodhte nëse antët do të kuratonin një galeri. Kjo artikull përmban referenca për libra që janë përfshirë për arsye editoriale, dhe mund të përmbajnë lidhje me bookshop.org. Nëse klikoni mbi një nga lidhjet dhe vazhdoni për të blerë diçka nga bookshop.org The Conversation UK mund të fitojë një komision. Dëshironi diçka të mirë? Shkëlqeni zhurmën me një përzgjedhje të kujdesshme të lançimeve më të fundit, ngjarjeve të drejtpërdrejta dhe ekspozitave, drejtpërdrejt në kutinë tuaj të postës çdo dy javë, të premteve. Regjistrohuni këtu.Ëndrrat e kafshëve
Përtej kanonit
Informacion mbi burimin dhe përkthimin
Ky artikull është përkthyer automatikisht në shqip duke përdorur teknologjinë e avancuar të inteligjencës artificiale.
Burimi origjinal: theconversation.com