‘Hajeni të pasurit’ — Pse filmet horror synojnë të pasurit shumë të pasur

Kjo histori përmban spoilera për ‘Ready or Not’ dhe ‘The Menu.’

Kur themeluesi i Amazon, Jeff Bezos, dhe fejuarja e tij Lauren Sánchez mbajtën festën e tyre të madhe tre-ditore të dasmës në Venecia kohët e fundit, nuk ishte vetëm një festë — ishte një shfaqje e pasurisë, raportohet se kushtoi mes US$47 milion dhe US$56 milion.

Kritikët theksuan tarifat mjedisore të një ngjarjeje të tillë në qytetin e brishtë dhe të prekshëm nga përmbytjet, ndërsa protestuesit dolën në rrugë për të dënuar dasmën si një simbol i papërfillshëm i pasurisë oligarkike në një kohë kur shumë nuk mund të përballojnë të paguajnë qiranë, lëre më të marrin me qira një ishull.

Shfaqja e tepruar e luksit ndjehej si hapja e një filmi horror, dhe kohët e fundit, kjo është pikërisht ajo që na jep horror. Në filma si Ready or Not (2019) dhe The Menu (2022), të pasurit nuk janë thjesht të larguar nga realiteti; ata portretizohen si grabitqarë, kriminelë ose madje si monsters.

---

Lexoni më shumë: Horror comedy 'The Menu' delvë në snobizmin e ushqimeve kur po vdes për një cheeseburger

---

Këto filma “ha-dhuratë-të-patit” kanalojnë ankesa të përhapura rreth klimës së tanishme socio-ekonomike dhe zhgënjimit në rritje me sistemet kapitale.

Në një botë ku të pasurit dhe të fuqishmit shpesh duken të veprojnë pa ndëshkim, këto filma zbulojnë amoralitetin dhe të drejtën e klasës së sipërme, dhe ofrojnë fantazi hakmarrjeje ku ata që zakonisht janë të shtypur nga sistemi luftojnë ose e djegin gjithçka.

Horror-i synon të pasurit

Fillimisht një citat nga teoristi shoqëror Jean-Jacques Rousseau gjatë Revolucionit Francez, “ha-dhuratë-të-patit” ka rifilluar kohët e fundit

në protesta publike dhe në rrjete sociale si përgjigje ndaj pabarazisë socio-ekonomike në rritje.

Në kinematografi, filmat “ha-dhuratë-të-patit” shpesh përdorin hiperbolë groteske ose satire për të zbuluar dhe kritikuar sistemet kapitale dhe sjelljet e elitës së pasur.

Studjuesi i filmit Robin Wood argumenton se horror-i realizon një kthim të asaj që është shtypur nga ideologjia dominuese borgjeze — që është, ideologjia kapitale —, zakonisht e përfaqësuar nga figura e monsters.

Ai citon The Texas Chain Saw Massacre (1974), një shembull klasik i ndjenjës anti-kapitale në horror që përshkruan Leatherface (Gunnar Hansen) dhe familjen e tij të klasës punëtore si viktima monstruoze të kolapsit industrial të viteve 1970. Në vend që të pranojnë shtypjen, ata kthehen si monsters kanibale, duke bërë të dukshme mizorinë e sistemeve kapitale që shfrytëzojnë dhe degradojnë njerëzit si mallra të vjetëruar.

Por në horrorin e të ushqyerit të të pasurve, është vetë të pasurit që bëhen monstrat. Qendra e shtypjes bëhet privilegji i tyre, i ndërtuar shpesh mbi eksploatimin, pabarazinë dhe forma të padukshme ose të normalizuara të dëmshëm.

Këto filma bëjnë këto sisteme abstrakte të prekshme duke e bërë monstrinë e elitës të dukshme, literal dhe groteske.

Horrori i hakmarrjes për 99 përqindëshin

Filmat e fundit të horrorit po përdorin gjithnjë e më shumë konventat e zhanrit për të kritikuar pasurinë, privilegjin dhe sistemet që i mbajnë ato.

Ready or Not e kthen të pasurit në monstrat e etur për gjak që mbajnë pasurinë e tyre përmes ritualeve satanike dhe sakrificës njerëzore. Grace (Samara Weaving) martohet me familjen Le Domas, magnate të lojërave të bordit që nisin anëtarë të rinj të familjes me një lojë të vdekur për t'u fshehur. Ajo duhet të mbijetojë deri në agim ndërsa të afërmit e saj të rinj e ndjekin për të përmbushur një pact demonik.

Filmi kritikon idenë e pasurisë të trashëguar si diçka të fituar ose të nderuar, duke kombinuar humor dhe horror për të reflektuar shqetësimet rreth nguljes së klasës dhe shkatërrimit moral të elitës.

Le Domas janë monstruozë jo vetëm për dhunën e tyre, por edhe për mënyrën e tyre të lehtë për ta justifikuar atë. Kur disa shërbyese vriten aksidentalisht në kaos, ata reagojnë me vetëpërgjërim, indiferentë ndaj atyre që duhet të sakrifikohen për të mbajtur pasurinë e tyre.

Në Menu, të pasurit paraqiten si monstruoze jo përmes dhunës fizike, por përmes dështimeve të tyre morale — si krimet financiare dhe tradhtia — dhe konsumit të zbrazët të kulturës.

Kreu i kuzhinës së famshme Julian Slowik (Ralph Fiennes) tërheq gastronomët e pasur në restorantin e tij ekskluziv në ishull, duke përdorur ushqimin si një formë arti të armatosur për të zbuluar hipokrizinë dhe veprimet e gjestit të mysafirëve. Në një skenë, mysafirëve u shërbehen tortila të printuara me lazer me imazhe të akuzueshme, si regjistrime bankare dhe prova të aktivitetit të mashtrimit.

Filmi kritikon konsumimin në një industri ku ushqimi nuk është më një burim kënaqësie ose ushqimi, por një simbol statusi për elitën për të shfaqur pasurinë dhe shijen e tyre.

Pse këto filma po prekjnë një nerv tani

Nuk është befasi që audiencat po kthehen te horror-i për të kuptuar sistemet që ndihen gjithnjë e më të zymta dhe të pashmangshme. Në Kanada, kostoja e jetesës vazhdon të tejkalojë pagat, qëndrueshmëria e strehimit mbetet një çështje për shumë, ndërsa çmimet e ushqimeve janë një burim tmerri në vetvete.

Një diplomë universitare, që dikur konsiderohej një rrugë e sigurt drejt stabilitetit, nuk garanton më sigurinë financiare të një pune me pagë. Shumë kanadezë tani mbështeten në punë në ekonomi të përkohshme si burim shtesë të të ardhurave.

Ndërkohë, harta e pasurisë po rritet dhe shfaqjet e papërmbajtura të pasurisë — si një dasmë me miliona dollarë — mund të ndihen të shkëputura, madje edhe ofenduese, për njerëzit që përjetojnë pasiguri financiare.

Filmat që shërbejnë si kritikë ndaj të pasurve shfrytëzojnë këtë ndjenjë kolektive të padrejtësisë, duke e kthyer ankthin ekonomik dhe shoqëror në një spektakël katartik ku të pasurit ekstremë mbahen përgjegjës për veprimet e tyre.

Në fund të Ready or Not, anëtarët e familjes Le Domas shpërthejnë një nga një dhe pallati i tyre digjet. Në The Menu, të ftuarit janë veshur si s’mores dhe të djegur. Në të dy filmat, zjarri shërben si një pastrim simbolik i të pasurve, fuqisë së tyre dhe sistemeve që i mbrojnë ata.

Më shumë se kaq, këto filma ofrojnë dikë për të mbështetur: protagonistë të klasës punëtore që janë qëllim i elitës por në fund mbijetojnë. Fëmija i adoptuar Grace lufton përmes një grupi milionerësh vrasës, ndërsa eskortuesja Margot/Erin (Anya Taylor-Joy) shpëtohet kur refuzon pretencën e ushqimit të shtrenjtë dhe porosit një cheeseburger të thjeshtë në vend të kësaj.

Në këtë mënyrë, horror bëhet një formë e rezistencës narrativë, duke ilustruar zemërimin e klasës përmes personazheve që refuzojnë të konsumohen nga sistemet që përpiqen t'i shtypin. Ndërsa pabarazia dhe shfrytëzimi vazhdojnë në realitet, filmat për të ngrënë të pasurit ofrojnë shpëtim, dhe madje drejtësi, në ekran.