Letra e Trumpit për Brazilin gjithashtu u shkrua nga duar të Vale të Silício-s

Kur Donald Trump njoftoi tarifa prej 50% mbi të gjitha produktet e eksportuara nga Brazili në Shtetet e Bashkuara duke filluar nga gushti i vitit 2025, reagimi i menjëhershëm ishte politik. Shumë e panë këtë veprim si një shenjë mirënjohjeje ndaj bolsonarizmit, që letra që njoftonte tarifat bënte një mbrojtje të drejtpërdrejtë për Jair Bolsonaro dhe sulmonte Gjykatën Supreme Federale (STF). Të tjerë vunë re se masa mund të ishte një përgjigje strategjike ndaj forcimit të BRICS, të cilët kanë adoptuar qëndrime më të ashpra në lidhje me sovranitetin ekonomik. Megjithatë, një aspekt thelbësor kaloi pothuajse pa u vënë re: roli i Big Techs në këtë lojë gjeopolitike.

Letra e Trumpit nuk është vetëm një hakmarrje politike, por edhe një instrument lobimi nga Vale i Silício-s. Mjafton të shikosh me kujdes përmbajtjen e tekstit: “qindra urdhra të fshehtë dhe të paligjshëm të censurës ndaj platformave të mediave sociale të SHBA-së”, thotë ai, duke iu referuar vendimeve të fundit të STF brazilian. Kjo ankesë pasqyron drejtpërdrejt argumentet e kompanive si Google, Meta, Amazon dhe X (ish-Twitter), të cilat kanë zhvilluar një ofensivë të fuqishme kundër çdo përpjekje për rregullim në Brazil.

Fondi kryesor është rritja e afirmimit të sovranitetit digjital brazilian. Më 26 qershor 2025, STF mori një vendim historik duke përgjegjësuar platformat digjitale për përmbajtje të paligjshme, duke kërkuar heqjen e menjëhershme të këtyre materialeve pas njoftimit. Ky vendim shënon një pikë kthese në rregullimin e internetit në vend, duke u përshtatur me përpjekjet ndërkombëtare për të frenuar avancimin e ekstremizmit online dhe për të mbrojtur demokracinë.

Por, ky vendim është vetëm një nga shumë nisma që kanë shqetësuar thellësisht gjigantët e teknologjisë. Gjykimi i Nenit 19 të Klasit të Rregullave të Internetit, propozimet për rregullimin e inteligjencës artificiale dhe projekt-projektet që përcaktojnë përgjegjësitë e platformave digjitale vendosin Brazilin në pararendje të një rregullimi demokratik digjital — dhe kjo nuk pëlqen aspak Big Techs.

Mesazhi i Trump: të prekësh Big Tech do të ketë kosto

Prandaj, letra e Trumpit duhet lexuar edhe si një formë presioni ekonomik në shërbim të këtyre interesave. Duke kërcënuar Brazilin me tarifa ndëshkuese, presidenti i Shteteve të Bashkuara po dërgon një mesazh të qartë: të prekësh Big Tech do të ketë kosto. Dhe këto kosto do të vendosen nën maskën e një nacionalizmi ekonomik që, në praktikë, shërben pushtetin e korporatave të Vale të Silício-s.

Ky veprim është i koherent me një logjikë të njohur tashmë: diskursi i “lirisë së shprehjes së pakufizuar” ka dy përfitues kryesorë. Nga një anë, sektorët e ekstremit të djathtë, të cilët kanë nevojë për një ambient digjital pa kufizime për të përhapur dezinformimin, diskursin e urrejtjes dhe propagandën antidemokratike. Nga ana tjetër, kompanitë e teknologjisë, të cilat përfitojnë nga ky kaos dhe rezistojnë çdo përpjekje për përgjegjësinë.

Rezistenca e këtyre kompanive po forcohet me avancimin e projektit që rregullon Inteligjencën Artificiale (PL 2.338/2023), i miratuar nga Senati në vitin 2024 dhe tani në procedurë në Kuvendin e Deputetëve. Projekti propozon rregulla që mbrojnë të drejtat themelore, kërkojnë transparencë algoritmike dhe klasifikojnë sistemet e AI sipas rrezikut. Të gjitha këto kundërshtojnë interesat e Big Techs, të cilat janë shfaqur kundër pikave si: detyrimi për të informuar për përdorimin e veprave të mbrojtura nga të drejtat e autorit në trajnimin e modeleve; përgjegjshmëria e përmasave të rrezikut shoqëror të sistemeve; dhe krijimi i mekanizmave të rregulluar të negociatës ndërmjet platformave dhe krijuesve.

Këto masa, duke kërkuar më shumë transparencë dhe përgjegjësi, përfaqësojnë më shumë kosto dhe më pak liri operimi për kompanitë që janë mësuar të veprojnë në zona gri. Dhe për këtë arsye, letra e Trumpit ndaj presidentit Lula është gjithashtu një ultimatum nga Vale e Silício-s.

Brazilia ndërmerr veprime për të mbrojtur sovranitetin e saj digjital

Nuk mund të injorojmë faktin se kjo ofensivë ndodh pikërisht kur Brazili fillon të ndërmarrë veprime ndërkombëtare në favor të një sovraniteti digjital. Brenda BRICS, vendi ka mbrojtur politika që ripërforcojnë të drejtën e popujve për të vendosur se si duhet të organizohen infrastrukturat e tyre teknologjike, me theks në drejtësi shoqërore, mbrojtje të të dhënave dhe akses të barabartë në njohuri. Ky qëndrim kundërshton drejtpërdrejt interesat e platformave që, deri tani, kanë dominuar debatin global me një qasje të fokusuar te fitimi dhe kontrolli algoritmik i paqëndrueshëm.

Prandaj, është e nevojshme të shkohet përtej leximit të menjëhershëm të letrës së Trump si një mbështetje për bolsonarizmin ose si një reagim gjeopolitik. Bëhet fjalë për një strategji të artikuluar për të bllokuar avancimin e rregullimeve kombëtare dhe rajonale që kërcënojnë dominimin e madh të kompanive të teknologjisë. Është një ofensivë kundër çdo përpjekjeje të vendeve të Gjelbër të Jugut për të ndërtuar një ekosistem digjital më të drejtë, sovran dhe demokratik.

Në këtë kontekst, mbrojtja e sovranitetit digjital brazilian bëhet edhe më urgjente. Por, ky sovranitet nuk mund të ngatërrohet me një projekt shtetëror të kontrollit autoritar të rrjetit. Flasim për sovranitet digjital popullor: aftësinë e shoqërisë civile, komuniteteve, studiuesve dhe legjislatorëve për të vendosur kolektivisht se si duhet të zhvillohen dhe përdoren teknologjitë, bazuar në parimet e drejtësisë, barazisë, të drejtave të njeriut dhe qëndrueshmërisë.

Mbrojtja e këtij sovraniteti përfshin, po ashtu, sfidën ndaj fuqisë së jashtëzakonshme të platformave digjitale. Por gjithashtu përfshin ndërtimin e alternativave: promovimin e teknologjive të hapura, inkurajimin e zhvillimit lokal, sigurimin e aksesit universal në internet dhe edukimin digjital, dhe forcimin e rolit të shtetit si garantues i të drejtave, dhe jo si censor.

Letra e Trumpit tregon qartë se Brazili po shqetësohet, dhe kjo është, paradoksalisht, një shenjë e mirë. Ne po shqetësohemi sepse kemi ndaluar të jemi vetëm një treg dhe kemi filluar të jemi aktor. Sepse nuk dëshirojmë më që infrastruktura jonë digjitale të jetë një territor i kolonizuar. Sepse guxojmë të propozojmë që interneti mund të qeveriset me rregulla demokratike, dhe jo nga CEO-të miliarderë në zyrat në Kaliforni.

Mbrojtja e sovranitetit digjital nuk është kundër SHBA-ve ose kundër teknologjisë. Është për një vend që mund të vendosë vetë rrugën e tij, edhe në botën digjitale. Është për të siguruar që teknologjia shërben shoqërisë, dhe jo anasjelltas ose vetëm për CEO-të dhe aksionarët e saj.

Siç shohim, letra e Trumpit thotë shumë më tepër sesa duket në pamje të parë. Dhe Brazili duhet të jetë i përgatitur të lexojë mes rreshtave dhe të përgjigjet në përputhje.